|
Minhxotxa
member
ID 47369
11/18/2008
|
Bàn về cái Đẹp
Bàn về cái Đẹp
Thứ ba, 18/11/2008, 17:18 GMT+7
Bàn về cái đẹp, Socrate chỉ nói một tư tưởng ngắn gọn: Cần phải xây dựng được một khái niệm (ư niệm) về cái Đẹp và một cái Đẹp được coi là lư tưởng. Ông chỉ nói có vậy. Nhưng có thể nói toàn bộ nền mỹ học phương Tây cả trong quá khứ và trong tương lai nữa đều chỉ nằm trong câu nói rất ngắn ấy.
Hai học tṛ thân cận của ông là Platon, Aristote và những nhà triết học hậu sinh của các thời đại sau như E.Kant, Hegel, J.F.LyoTard, J.Derrida... đă triển khai rất sâu sắc, rất phong phú tư tưởng ấy của ông.
Một cô gái có một bộ mặt đẹp th́ các bộ phận hội tụ trên bộ mặt ấy phải có các vẻ đẹp độc đáo: Mắt mũi, môi, miệng, khuôn mặt, vầng trán, mái tóc... Nhưng quan trọng hơn nữa là tất cả những nét đẹp ấy phải hài ḥa với nhau (ảnh minh họa)
Khi bàn về nghệ thuật. Platon nói: "Cái ǵ đúng là đẹp". Nghiên cứu nền nghệ thuật Ai Cập cổ đại, ông cho rằng các kiệt tác trong các đền thờ Ai Cập, mặc dù được sáng tạo ra từ hàng ngh́n năm trước, nhưng khi xem ta vẫn thấy rất sinh động, rất đúng với hiện tại - tức là không có sự sai sót.
Theo Platon, sự xét đoán theo khoa học sẽ xác định được ra cái đúng, cái sai và cái Đẹp phải là cái đúng. Có thể nói đó chính là khái niệm về "cái Chân" (Le vrais) xuất hiện trong mỹ học, "cái Chân" (cái thật, cái đúng) là một tiêu chuẩn của cái Đẹp cả trong đời sống lẫn trong nghệ thuật.
Ngay từ thời Platon sống, người ta đă nhận thức rằng khoa học là một trong những nhân tố quan trọng của sáng tạo nghệ thuật. Tức là người ta thấy sự gần gũi trực tiếp giữa cái Đẹp và chân lư. Theo họ chẳng có ǵ đẹp hơn cái thật. Chỉ có cái thật là đáng yêu. Tính xác thực là một phẩm chất của nghệ thuật và khoa học.
Không chỉ những nghệ sĩ thời cổ đại mới nói như vậy, mà các nghệ sĩ của nhiều trường phái nghệ thuật ở các thời đại sau đều đồng t́nh với quan điểm ấy như: Các nghệ sĩ của thời cổ điển, của thời phục hưng, của chủ nghĩa hiện thực, chủ nghĩa tự nhiên, chủ nghĩa lăng mạn...
Chỉ có một số trường phái hiện đại sau này mới nói khác đi. Tuy vậy, dù ẩn ngầm hay vô thức các nghệ sĩ đều thừa nhận rằng một số lớn kiến thức khoa học vẫn có ư nghĩa hàng đầu trong công việc sáng tạo nghệ thuật.
Cho nên chắc chắn rằng các nghệ sĩ ở các chuyên ngành nghệ thuật nếu không được đào tạo, học tập đến nơi đến chốn sẽ không thể tiến xa được, dù có năng khiếu. Ngay cả những nghệ sĩ theo đuổi nghệ thuật đương đại như tŕnh diễn, xếp đặt... các ḍng nhạc đại chúng: Rốc, ráp, híp hốp... không có đủ kỹ năng chuyên ngành nghệ thuật của ḿnh th́ chỉ thực hiện được những nghệ thuật đương đại này như những sự bắt chước kệch cỡm, vụng dại, hay như những sự minh họa ngô nghê, méo mó.
Khi bàn về nghệ thuật, Aristote đă đưa ra khái niệm "Trật tự". Theo ông cái Đẹp là sự sắp xếp, cấu trúc của một thế giới được h́nh dung ra dưới mặt tốt nhất của nó. Đó không phải là việc nh́n thấy cái đang có, mà là phải nh́n thấy những cái lẽ ra phải có - tức là phải có một trật tự, một cấu trúc tối ưu nhất trong các tác phẩm nghệ thuật được sáng tạo ra.
Khái niệm trật tự của Aristote chính là yêu cầu về tính hài ḥa trong một tác phẩm nghệ thuật. Khi bàn về ḥa âm trong âm nhạc, ông nói: Chúng ta yêu thích ḥa âm trong âm nhạc v́ đó là sự pha trộn những yếu tố trái ngược nhau, tương ứng nhau theo một số quan hệ nhất định để tạo ra những hợp âm thích thú cho tai nghe.
Bàn về thơ, Aristote cũng nói rằng: Chính v́ các nhà thơ biết sử dụng một cách tốt nhất, hiệu quả nhất trật tự của các ngôn từ, cũng như có được những cấu trúc hài ḥa, hợp lư của các vần thơ, khổ thơ nên đă hấp dẫn được những độc giả của ḿnh. Ông cho rằng, tính cân đối, hài ḥa là một tiêu chuẩn quan trọng của cái hay, cái đẹp trong nghệ thuật.
Được gọi là đẹp th́ các cô gái không chỉ cần có bộ mặt đẹp, mà c̣n phải có một thể h́nh đẹp! (ảnh minh họa)
Khi bàn đến cái Đẹp trong đời sống cũng như trong nghệ thuật, Aristote c̣n nói đến mối tương quan giữa cái Đẹp và cái Tốt (cái Thiện - Le bon). Ông bảo: "Người ta chỉ t́m kiếm cái có ích, cái cần thiết để có cái Đẹp mà thôi".
Cái có ích, cái tốt chính là những việc thiện. Aristote khẳng định rằng, nghệ thuật ảnh hưởng nhiều đến đời sống của con người và nghệ thuật có nhiệm vụ giúp con người tu thiện về mặt đức hạnh.
Ông nói: "Bi kịch có thể làm cho con người tốt hơn, cao quư hơn". Đó chính là chức năng thanh lọc của bi kịch nói riêng và nghệ thuật nói chung. Rất nhiều nghệ sĩ ở các thời đại sau đă tán thành quan điểm của ông như: Voltaire, Diderot, Bielinski... một số nhà triết học, văn nghệ sĩ ở phương Đông cũng có quan điểm tương tự với nghệ thuật, chẳng hạn tư tưởng "Văn dĩ tải đạo", "Văn tất minh đạo"...
Đến E.Kant khi bàn về cái Đẹp đă có bước ngoặt lớn. Ông nhấn mạnh đến tính chủ quan của mỗi cá nhân khi đánh giá về cái Đẹp. Theo E.Kant, đánh giá về cái Đẹp, yếu tố chủ quan là rất quan trọng, bởi lẽ nó phụ thuộc vào sở thích (vào gout) của từng người.
Và ông đă nói quá đúng bởi lẽ sở thích là vị thẩm phán chắc chắn nhất của cái Đẹp. Và đă nói đến sở thích th́ khó có thể có sự đồng thuận (tất cả đều nhất nhất tán thành một quan niệm). Sở thích là cái ǵ rất chủ quan và sở thích về cái Đẹp cũng không nằm ng̣ai điều ấy.
V́ thế E.Kant đă có câu nói dí dỏm nổi tiếng để nói về tính chất chủ quan này khi phán xét về cái Đẹp, ông bảo: "Vẻ đẹp của người phụ nữ không phải là đôi má ửng hồng như trái táo, mà là ở trong đôi mắt của kẻ si t́nh".
Tuy nhiên, E.Kant c̣n nói đến một điều quan trọng hơn, đó là: Tính chủ quan của số đông (tính khách quan của cái chủ quan): Càng có nhiều người có chung một cảm nhận một đối tượng nào đó là đẹp, th́ cái Đẹp đó chắc chắn sẽ trở thành chân lư. Điều này rất cần cho kết luận của các cuộc thi hoa hậu nói riêng và nghệ thuật nói chung.
Nói đến đàn bà, con gái đẹp, có biết bao h́nh vẻ sắc thái khác nhau. Đôi khi, họ được gọi là đẹp chỉ v́ một đôi mắt thẳm sâu, một nụ cười huyền bí, một đôi môi chín mọng, một chiếc răng nanh, một má lúm đồng tiền, hay chỉ là một cái "cổ cao ba ngấn" kiêu sang... và họ đă được những người đàn ông tôn thờ, mến mộ coi là những người đẹp trong mộng của ḿnh (sở thích theo chủ quan mà). Tuy nhiên, để đưa ra b́nh xét trong các cuộc thi người đẹp th́ phải đặt họ vào những tiêu chuẩn nhất định.
Vậy phải dựa vào những tiêu chuẩn nào? Có thể nói: Thân thể, tâm hồn, lư tính (lư trí) là ba cái cốt yếu của một con người. B́nh xét người đẹp cũng sẽ phải dựa vào ba điểm cốt yếu này là chủ yếu.
Về phương diện thân thể th́ bộ mặt được xét đầu tiên. Một cô gái có một bộ mặt đẹp th́ các bộ phận hội tụ trên bộ mặt ấy phải có các vẻ đẹp độc đáo: Mắt mũi, môi, miệng, khuôn mặt, vầng trán, mái tóc... Nhưng quan trọng hơn nữa là tất cả những nét đẹp ấy phải hài ḥa với nhau.
Luật cân đối hài ḥa ở nghệ thuật mà Aristote đă nói rất rơ cũng thật là quan trọng để xem xét một người đẹp. Một cô gái có khuôn mặt đẹp, chiếc mũi cũng vậy, đôi mắt c̣n đẹp hơn nữa nhưng cái miệng lại bị hơi hô chắc chắn sẽ bị mất điểm khá nhiều v́ vi phạm luật hài ḥa.
Pascal nhà triết học Pháp thế kỷ XVII có một câu nói rất nổi tiếng: "Con tim có những lư lẽ mà nhiều khi lư trí không thể hiểu nổi" để nói rằng: Những nhận biết bằng t́nh cảm cũng quan trọng không kém với những nhận thức bằng lư trí khi t́m kiếm chân lư, và ông lại có một câu nói nổi tiếng nữa để đề cao luật hài ḥa khi bàn về sắc đẹp.
Ông ca ngợi hết mực vẻ đẹp của nữ hoàng Ai Cập Cléopatra và ông bảo: "Giá như cái mũi của nàng Cléopatra chỉ ngắn đi chút xíu nữa thôi, th́ bộ mặt của thế giới hồi ấy đă khác rồi!".
Nói đến đàn bà, con gái đẹp, có biết bao h́nh vẻ sắc thái khác nhau. Tuy nhiên, để đưa ra b́nh xét trong các cuộc thi người đẹp th́ phải đặt họ vào những tiêu chuẩn nhất định (ảnh minh họa)
Khi nói đến thân thể người phụ nữ cũng là nói đến h́nh thể của họ. Một số cô gái được gọi là đẹp th́ không chỉ có bộ mặt đẹp, mà c̣n phải có một thể h́nh đẹp (luật cân đối hài ḥa). Với kinh nghiệm đúc kết từ nhiều cuộc thi sắc đẹp qua các thời kỳ của thế giới, tỷ lệ của ba ṿng: NGỰC - BỤNG - MÔNG để tạo ra một h́nh dáng đẹp đă được chuẩn hóa (Việt Nam giờ cũng áp dụng theo).
Thực ra ở Việt Nam, ông bà, cụ kị của chúng ta xưa kia cũng đă đánh giá cái đẹp theo tỷ lệ của ba ṿng này rồi, nên các cụ đă phán: Những người đàn bà, con gái có dáng người đẹp phải là những người có dáng "thắt đáy lưng ong".
Đây thực sự là tỷ lệ của ba ṿng rất chuẩn và để các cô gái ngày xưa có được tỷ lệ của ba ṿng chuẩn này do nhờ lao động, siêng năng, làm ăn chăm chỉ lại được sống và làm việc trong khung cảnh hương đồng, gió nội trong lành nên mới tạo ra được dáng h́nh thon thả, tươi tắn khỏe mạnh tự nhiên như vậy.
Về phương diện tâm hồn th́ sao? Một cô gái được tôn xưng là đẹp th́ không phải chỉ có bộ mặt, dáng h́nh đẹp mà tâm hồn cũng phải tương xứng. Nói đến tâm hồn con người trước hết phải nói đến "cái tâm".
Aristote đă nói đến mối tương quan giữa cái đẹp và cái thiện. Một cô gái được gọi là đẹp th́ cũng phải có tâm thiện. Làm điều thiện không nhất thiết cứ phải đi vác tiền, quà của các đại gia, các ông chủ, các công ty, các tổ chức... cho những người nghèo như các cô hoa hậu hiện nay.
Nếu các đại gia, các ông chủ, các công ty nào đấy giàu có, phát đạt nhờ làm ăn phi pháp, gian lận, vô trách nhiệm, bất nhân... th́ việc đi phát tiền, phát quà cho họ để làm điều thiện hóa ra là làm điều ác. Và các người đẹp đă trở thành những phương tiện làm công việc PR, vinh danh, đánh đóng tên tuổi cho những người này.
Không phải cứ có tiền đem cho người nghèo mới là làm điều thiện, hay để có tiền các người đẹp phải đi chụp ảnh nude đem bán lấy tiền cho người nghèo mới là làm điều thiện, mà chỉ cần hành xử theo những điều thiện (chẳng hạn như sống trung thực) cũng là một người thiện rồi. "Thiện căn ở tại ḷng ta" mà. Có tiền làm từ thiện là tốt, nhưng nó sẽ hay và tốt hơn khi người ta có một văn hóa từ thiện.
Nói đến phần tâm hồn của con người ngoài cái tâm ra cũng cần phải nói đến cái hồn. Người ta đă thấy không ít các cô gái, chàng trai thật xinh đẹp mà lại vô hồn - đẹp như tượng. Nếu các cô gái đẹp đă được tôn vinh là các á hậu, các hoa hậu muốn đi theo con đường nghệ thuật th́ có được cái hồn của một người nghệ sĩ là vô cùng quan trọng.
Dù được học tập, đào tạo cặn kẽ, có đủ kỹ năng, kỹ thuật nhưng các nghệ sĩ làm nghề thiếu mất cái hồn th́ cũng khó thành công được. Người ta dễ dàng nhận ra một bức tranh có hồn, một tiếng đàn có hồn, một giọng ca có hồn, ngay cả diễn viên múa nếu có hồn th́ chỉ cần sải vài bước chân, hất nhẹ cái đầu, thoáng gấp lượn đôi cánh tay cũng đă thấy đầy xúc cảm, lôi cuốn và nói dược biết bao điều...
Những họa sĩ bộ tứ "Sáng - Liên - Nghiêm - Phái", tiếng đàn của Đặng Thái Sơn, giọng ca của Quư Dương, diễn viên múa Lê Vân và c̣n nhiều người khác nữa là những người như vậy. Có được cái hồn là do trời cho, cũng như trời đă cho sắc đẹp vậy.
Một cô gái được gọi là đẹp th́ cũng phải có tâm thiện (ảnh minh họa)
Ở đời bất kể người đẹp hay xấu nhưng có được cái tâm, có được cái hồn sẽ tạo ra những cái duyên hoặc là duyên nổi hay duyên ngầm đó là món quà quư giá do trời đất ban tặng. Những người đẹp có được điều này khi đi thi hoa hậu chắc chắn họ sẽ có lợi thế lớn.
Cuối cùng việc xem xét phần lư trí của một người đẹp cũng rất quan trọng v́ nó là một trong ba mặt cốt lơi của con người. Nói đến lư trí là nói đến năng lực trí tuệ, đến kiến thức, học vấn, văn hóa.
Và mỗi thời mỗi khác, xă hội càng phát triển vốn kiến thức, sự hiểu biết, văn hóa phát triển theo. Thời xưa ở phương Tây, Hippocrate được tôn xưng là một vị thần y, v́ ông hiểu biết sâu rộng về mọi thứ bệnh của con người cũng như những cách chữa trị chúng.
Ngày nay vốn tri thức, sự hiểu biết của con người đă tiến rất xa. Vốn trí thức đă trở thành nguồn tài nguyên giàu có, phong phú, đầy tiềm năng nhất. Rất nhiều thành tựu công nghệ ở các lĩnh vực.
Có được nền tảng những kiến thức, sự hiểu biết vững chắc mới tạo được một bộ lọc tốt để học tập, tiếp thu một cách đúng đắn và bổ ích trong quá tŕnh hội nhập. Và ở đây "cái Chân" (Le vrais) mà Platon đă nói là một tiêu chuẩn để xem xét cái đẹp là rất cần thiết.
Nói đến "cái Chân", là nói đến năng lực trí tuệ, khả năng kiến thức để t́m ra những cái đúng, những điều chân lư. Thiếu nó các hoa hậu sẽ mất đi những vẻ đẹp lấp lánh của trí tuệ. Cho nên hạ thấp tŕnh độ văn hóa của các hoa hậu sẽ là một bước tụt lùi với xu hướng tiến bộ của xă hội hiện đại.
Theo Nguyễn Hào Hải
Tintuconline(Vietnamnet)
Alert webmaster - Báo webmaster bài viết vi phạm nội quy
|
Trang nhat
