|
nvdtdnguyen
member
ID 16100
10/12/2006
|
7 kỳ quan thế giới cổ đại(5)
__________Phần 5-Lăng mộ của Mausolus______________________
Lăng mộ Maussollos, hay Lăng Halicarnassus là một lăng mộ được xây dựng giai đoạn 353 TCB–350 TCN tại Halicarnassus (Bodrum, Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay), dành cho Mausolus (Hy Lạp Μαύσωλος Maúsōlos), vị vương hầu một tỉnh thời Đế chế Ba Tư, và Artemisia, vợ và chị ông. Nó được hai kiến trúc sư Hy Lạp Satyrus và Pythius thiết kế. Công tŕnh cao gần 45 mét (135 feet) và mỗi mặt đều được trang trí bởi một trong bốn nhà điêu khắc nổi tiếng Hy Lạp: Bryaxis, Leochares, Scopas và Timotheus. Khi hoàn thành công tŕnh được coi là một thành công lớn về nghệ thuật tới mức Antipater đă coi nó là một trong bảy kỳ quan thế giới. Từ lăng (mausoleum) từ đó được sử dụng chung với nghĩa là một ngôi mộ lớn, dù nguyên nghĩa "Mausol–eum" là "để vinh danh Mausol".
-----------------Cuộc đời của Maussollos và Artemisia--------------
Năm 377 TCN, Halicarnassus là thủ đô của một vương quốc nhỏ dọc theo bờ biển Địa trung Hải của Anatolia. Trong năm này, vị vua của vùng đất, Hecatomnus xứ Mylasa, qua đời để lại quyền cai quản vương quốc cho con trai là Mausolus. Hecatomnus, một vị phó vương của người Ba Tư, có nhiều tham vọng và đă chiếm quyền kiểm soát nhiều thành phố cũng như các tỉnh xung quanh. Ngoài Mausolus và Artemisia ông c̣n có nhiều con khác: Ada (được chấp nhận là mẹ của Alexander Đại Đế), Idrieus, và Pixodarus. Trong thời ḿnh, Mausolus đă mở rộng lănh thổ tới mức cuối cùng nó bao gồm hầu hết phía tây nam Tiểu Á. Maussollos, với hoàng hậu và chị ḿnh là Artemisia đă cai trị Halicarnassus và những lănh thổ xung quanh trong 24 năm. Dù có nguồn gốc địa phương, Maussollos nói tiếng Hy Lạp và rất ngưỡng mộ phong cách sống cũng như cách thức tổ chức chính phủ Hy Lạp. Ông đă thành lập nhiều thành phố theo kiểu Hy Lạp dọc theo bờ biển và khuyến khích các truyền thống dân chủ Hy Lạp.
Maussollos đă quyết định xây dựng một thủ đô mới, một thành phố với hệ thống pḥng thủ mạnh mẽ và tráng lệ. Ông đă chọn thị trấn Halicarnassus. Nếu chiến thuyền của Mausolus phong tỏa một con kênh nhỏ, họ có thể buộc các tàu chiến địch không thể vào thành phố. Ông đă bắt đầu biến Halicarnassus trở thành thủ đô cho một vị hoàng tử chiến binh. Những người thợ của ông đào sâu cảng của thành phố và sử dụng số cát lấy lên được làm vũ khí bảo vệ phía trước kênh. Trên mặt đất, họ bố trí các quảng trường có lát đá, các đường phố, và các ngôi nhà cho người dân, phía bên kia cảng, họ xây một pháo đài-lâu đài lớn cho Mausolus, nó có vị trí tối ưu quan sát được toàn bộ mặt biển và những quả đồi sâu trong đất liền - những nơi kẻ địch dùng phát động tấn công. Những người thợ đă xây dựng những bức tường và các tháp canh ở phía trong đất liền và xây một nhà hát kiểu Hy Lạp và một đền thờ Ares, vị thần chiến tranh Hy Lạp. Mausolus và Artemisia đă chi phần lớn số thuế thu được để trang hoàng thành phố. Họ dựng những bức tượng, những đền, những ṭa nhà bằng đá mable trắng. Ở trung tâm thành phố, Mausolus dự định xây mộ cho ông sau khi qua đời. Đây sẽ là nơi thể hiện sự giàu có của ông và nữ hoàng cho người đời sau. Sau đó Mausolus qua đời năm 353 BC để lại Artemisia với trái tim tan vỡ. (Theo phong tục tại Caria các vị vua cai trị sẽ lấy chị/em gái của chính ḿnh. Một lư do của những cuộc hôn nhân đó là để giữ vững sự giàu có và quyền lực của gia đ́nh.) Như một cống vật dành cho ông, bà quyết định xây dựng một lăng mộ tráng lệ nhất từng có trên thế giới. Nó trở thành một công tŕnh nổi tiếng đến mức tên của Mausolus ngày nay đă gắn liền với mọi lăng mộ nguy nga trong thế giới hiện đại với từ mausoleum (lăng mộ - tiếng Anh). Công tŕnh cũng đẹp đẽ và độc đáo tới mức nó đă trở thành một trong Bảy kỷ quan Thế giới Cổ đại. Ngay sau khi việc xây dựng được tiến hành, Artemisia gặp rắc rối. Rhodes, một ḥn đảo trên biển Aegean giữa Hy Lạp và Tiểu Á, nơi từng bị Mausolus chinh phục. Khi nghe được về cái chết của ông đă nổi loạn và gửi một hạm đội tới chiếm thành phố Halicarnassus. Biết rằng hạm đội của Rhodes đang trên đường tới, Artemisa đă xây dựng hạm đội của riêng ḿnh tại một vị trí bí mật ở phía cực đông cảng thành phố. Sau khi quân lính từ hạm đội của Rhodes lên bờ tấn công, hạm đội của Artemisia đă tiến hành một cuộc hành quân bất ngờ, chiếm hạm đội của Rhodes và kéo chúng ra ngoài biển. Artemisia cho quân sang chiếm các tàu địch và đi thẳng sang Rhodes. Nghĩ rằng các con tàu của ḿnh đang quay lại cùng với chiến thắng, người Rhodes không pḥng bị và thành phố nhanh chóng bị chiếm giữ, cuộc nổi loạn bị dẹp yên. Artemisa chỉ sống thêm hai năm sau khi chồng bà qua đời. V́ thế, các b́nh đựng tro hỏa táng của họ được đặt trong một lăng mộ c̣n chưa hoàn thành. Theo nghi lễ tang, thân xác của rất nhiều loài động vật được đặt trên các bậc cầu thang dẫn vào mộ, sau đó các bậc cầu thang được đổ đầy đá và gạch, hàn kín lối vào. Theo nhà sử học Pliny, những người thợ thủ công đă quyết định ở lại và hoàn thành nốt công việc sau khi vua và hoàng hậu qua đời "cần nhớ rằng đó từng là một đài kỉ niệm cho danh tiếng của chính họ và của nghệ thuật điêu khắc."
---------------------Quá tŕnh xây dựng Mausoleum------------
Artemisia đă quyết định rằng bà sẽ không tiếc một chi phí nào cho việc xây dựng lăng mộ. Bà đă gửi những sứ đoàn tới Hy Lạp để t́m kiếm những nghệ sĩ tài danh nhất thời ấy. Trong số họ có Scopas, người đă giám sát công việc sửa chữa Đền Artemis tại Ephesus. Những nhà điêu khắc nổi tiếng khác như Bryaxis, Leochares và Timotheus cũng đă tham gia vào công tŕnh cùng hàng trăm thợ thủ công tài năng khác.
Lăng mộ được dựng lên trên một quả đồi nh́n xuống thành phố. Toàn bộ cấu trúc nằm trong một sân kín. Ở giữa sân là một bục đá, lăng mộ được xây trên bục đá này. Một cầu thang với những con sư tử đá ở hai bên dẫn tới đỉnh bục đá đó. Dọc bức tường ngoài của nó là nhiều bức tượng thể hiện các vị thần cả nam và nữ. Mỗi góc có các bức tượng chiến binh bằng đá, đang ngồi trên ḿnh ngựa canh gác cho ngôi mộ.
Tại trung tâm của bục là ngôi mộ. Được làm phần lớn bằng đá mable, công tŕnh mọc lên với h́nh dáng một khối vuông, thon nhọn bên trên, phần thon này chiếm khoảng một phần ba chiều cao của lăng mộ (45 mét (135-foot). Phần này được trang trí bằng các bức điêu khắc thể hiện các cảnh hoạt động trong lịch sử/thần thoại Hy Lạp. Một phần thể hiện trận đánh của người Centaurs với người Lapiths. Một phần khác thể hiện những người Hy Lạp đang chiến đấu với người Amazons, một bộ tộc của những chiến binh nữ.
Phần chóp này của lăng mộ được đỡ bởi ba sáu cột mỏng, chín cột mỗi mặt, với chiều cao bằng một phần ba chiều cao chính. Ở giữa mỗi hai cột là một bức tượng khác. Đằng sau các cột là một khối chắc đỡ trọng lượng to lớn của mái lăng mộ.
Mái, chiếm đa số trọng lượng phần này, được xây dựng theo h́nh thức kim tự tháp bậc. Trên đỉnh mái là một cỗ xe bốn ngựa: bốn chú ngựa lớn kéo một chiếc xe trong đó có h́nh Mausolus và Artemisia.
-----------Mausoleum ở thời trung cổ và thời hiện đại-------------
Mausoleum đă đứng nh́n xuống thành phố Halicarnassus trong nhiều thế kỷ. Nó không bị động tới khi thành phố rơi vào tay Alexander Đại Đế năm 334 TCN và cũng không bị hư hại ǵ sau những cuộc tấn công của hải tặc năm 62 và 58 TCN. Nó đúng trên những tàn tích của thành phố trong khoảng 16 thế kỷ. Sau đó một loạt những trận động đất làm găy vụn các cột khiến chiến binh bằng đá rơi xuống đất. Tới năm 1404 chỉ phần móng của Mausoleum c̣n thực sự nhận ra được.
Đầu thế kỷ mười lăm, Các hiệp sĩ ḍng St John Malta đă xâm chiếm vùng này và xây dựng một lâu đài lớn. Khi quyết định củng cố nó năm 1494, họ đă sử dụng những viên đá lấy về từ Mausoleum. Năm 1522 những lời đồn đại về một cuộc tấn công của người Thổ Nhĩ Kỳ khiến các chiến binh thập tự chinh phải củng cố lại lâu đài ở Halicarnassus (khi ấy được gọi là Bodrum) và đa phần những thứ c̣n lại của lăng mộ đă bị đập vỡ và sử dụng để xây các bức tường pháo đài. Những phần đá mable bóng của lăng mộ hiện vẫn c̣n có thể quan sát thấy.
Vào thời điểm đó một đội hiệp sĩ đă đi vào phần móng lăng mộ và khám phá ra một căn pḥng có chứa một quan tài lớn. Trong mọi ghi chép về sự kiện này, ta đều thấy một lời kể như nhau: đội hiệp sĩ cho rằng khi ấy đă quá muộn để mở ngay chiếc quan tài quyết định để tới buổi sáng hôm sau sẽ quay lại nhưng họ chỉ thấy mọi thứ đă bị cướp phá và những đồ vàng bạc châu báu có thể có ở trong đă sạch trơn. Xác của Mausolus và Artemisia cũng đă mất. Các hiệp sĩ cho rằng những người dân làng Moslem đă tiến hành vụ trộm cắp đó, nhưng có lẽ chính một số chiến binh thập tự chinh trong số họ đă làm việc đó. Trên các bức tường của một ngôi mộ nhỏ bên cạnh đó chúng ta t́m thấy một câu chuyện khác. Những cuộc nghiên cứu do các nhà khảo cổ học tiến hành trong thập kỷ 1960 cho thấy một thời gian dài trước khi các hiệp sĩ có mặt tại đó, những kẻ trộm mồ mả đă đào một được hầm dưới pḥng mộ, lấy đi mọi thứ trong đó. Cũng chính lăng mộ đă cung cấp bằng chứng cho thấy có lẽ giả thuyết gần với thực tế nhất là Mausolus và Artemisia đă được hỏa táng, v́ thế chỉ một b́nh tro của họ được đặt bên trong pḥng mộ. Điều này giải thích tại sao thân thể họ đă không được t́m thấy.
Trước khi xay và đốt đa phần những tàn tích điêu khắc sót lại của lăng mộ để làm vôi và vữa trát, các hiệp sĩ đă mang đi nhiều tác phẩm nghệ thuật và treo chúng trong lâu đài Bodrum. Chúng tiếp tục ở đó trong nhiều thế kỷ. Vào thời ấy, đại sứ Anh đă mang đi nhiều bức tượng từ lâu đài, chúng hiện được trưng bày tại Bảo tàng Anh.
Năm 1852 Bảo tàng đă cử nhà khảo cổ học Charles Thomas Newton tới t́m kiếm các di tích khác của Mausoleum. Ông phải đối mặt với một vấn đề khó khăn. Ông không biết vị trí chính xác của lăng mộ và số tiền để mua lại những khoảnh đất gần đó để t́m kiếm lại đắt đến như vậy. V́ thế Newton đă nghiên cứu những lời ghi chép của các học giả cổ đại như Pliny để t́m kiếm vị trí gần đúng nhất của công tŕnh. Đào sâu xuống, Newton đă t́m kiếm tại những vùng xung quanh qua các đường hầm ông đào xuống dưới những mảnh đất nhỏ quanh đó. Ông định vị được một số bức tường, một cầu thang và cuối cùng là ba góc của móng. Nhờ vậy, Newton xác định rơ được những mảnh đất cần mua.
Sau đó Newton đă khai quật địa điểm và t́m thấy những mảnh điêu khắc từng được dùng trang trí cho bức tường công tŕnh cũng như những phần của chiếc mái dốc. Một bánh xe trận bằng đá đường kính 2 mét (7 feet) cũng được t́m thấy, nó là một phần của bức điêu khắc trên mái Mausoleum. Cuối cùng ông đă t́m thấy những bức tượng Mausolus và Artemisia từng đứng trên tháp của công tŕnh.
Từ năm 1966 tới 1977, Mausoleum đă được Giáo sư Kristian Jeppesen của Đại học Aarhus, Đan Mạch nghiên cứu kỹ lưỡng. Ông đă cho xuất bản một tác phẩm sáu tập về với tên gọi "The Maussolleion at Halikarnassos".
Vẻ đẹp của Mausoleum không phải từ riêng kết cấu công tŕnh mà c̣n từ những trang trí và các bức tượng bên ngoài trên mỗi bậc mái. Có hàng chục bức tượng con người, sư tử, ngựa và các loài động vật khác nhiều kích cỡ từ ngang bằng, nhỏ hơn tới to hơn thực tế. Bốn nhà điêu khắc Hy Lạp đă tạo nên những bức tượng đó là: Bryaxis, Leochares, Scopas, và Timotheus, mỗi người chịu trách nhiệm một mặt. Bởi v́ các bức tượng đều là tượng người và thú vật, nên Mausoleum có một vị trí đặc biệt trong lịch sử, bởi v́ nó không dành cho các vị chúa trời của Hy Lạp cổ đại.
Hiện nay, toà lâu đài Các hiệp sĩ Malta to lớn vẫn đứng sừng sững tại Bodrum, và những phiến đá bóng cũng như các khối đá mable lấy từ Mausoleum vẫn có thể được nhận ra trong công tŕnh đó. Tại địa điểm của Mausoleum chỉ nền móng của cái từng là một trong bảy kỳ quan thế giới c̣n sót lại, cùng với một bảo tàng nhỏ. Một số bức điêu khắc c̣n tồn tại hiện được trưng bày trong Bảo tàng Anh tại Luân Đôn. Chúng gồm những mảnh của các bức tượng và nhiều phiến đá kiến trúc thể hiện trận đánh giữa người Hy Lạp và người Amazons. Những h́nh ảnh của Mausolus và vị nữ hoàng của ḿnh vẫn c̣n được thấy trên một số di tích đă bị vỡ của ngôi mộ đẹp dẽ bà đă xây dựng cho ông và hiện đă hoàn toàn biến mất.
Alert webmaster - Báo webmaster bài viết vi phạm nội quy
|
