Bài và hình: Thu Hiền/Người Việt

Tường trình từ Cần Thơ

CẦN THƠ - Là con trai thứ ba của vua Thành Thái, là bào đệ của vua Duy Tân, hoàng tử Nguyễn Phước Vĩnh Giu đã bước qua tuổi 85, tuy sức khỏe rất yếu nhưng hiện vẫn còn sống và đang nằm điều trị bệnh tại Bệnh viện Quân Y 121, thành phố Cần Thơ.

Tuy là một hoàng tử của nhà Nguyễn, sống hơn nửa thế kỷ ở giữa đất Cần Thơ này nhưng chẳng có được mấy người Cần Thơ biết đến sự hiện diện của nhân vật lịch sử ấy. Mãi đến đầu tháng Giêng năm nay, khi cụ Vĩnh Giu lâm trọng bệnh, nhờ sự giúp đỡ của “ông Ba Dũng,” cụ mới được chính quyền Cần Thơ “bố trí” cho nằm điều trị miễn phí tại bệnh viện Quân Y 121.

Gia phả hoàng tộc được lưu trữ tại tư gia hoàng tử Vĩnh Giu.

Theo những thông tin từ bác sĩ điều trị, ông Vĩnh Giu bị chứng tắc nghẽn đường thở, viêm phổi nặng. Khi tôi đến thăm, cụ đang ngồi trên xe lăn, được y tá đẩy từ phòng khám của bác sĩ về phòng cấp cứu, nơi cụ đang nằm điều trị gần hai tháng nay. Túc trực bên cụ là hai người con trai thứ tư và thứ năm. Cả bảy người con của ông đều có gia đình riêng.

Ông Bảo Cao, người con thứ tư của của hoàng tử Vĩnh Giu cho biết: “Ông nhập viện từ trước Tết hơn một tháng, đến nay gần được gần hai tháng! Từ khi nhập viện đến nay ông ít nói chuyện, thỉnh thoảng bị sảng, thường hay cáu gắt, quát nạt! Có những lúc tỉnh táo con cái vào thăm ông nhìn ông biết nhưng ông không nói gì. Ðiều ông căn dặn là nếu ông có chết thì phải đem ông về Huế chôn cất trong lăng...” Trong lúc hai con trai là Bảo Cao và Bảo Lộc định bế cựu Hoàng từ xe lăn lên giường, tôi nghe cụ liên tục quát “Không! Buông ra! Không đứa nào được ẵm tao! Tao tự làm được!” Ông Bảo Lộc, người con thứ năm của cựu Hoàng nói rằng ngày thường cựu Hoàng vốn đã rất khó tính, nghiêm khắc trong mọi việc và nhất là đối với các con các cháu. Trong những ngày bị bệnh nặng ông càng khó hơn. Ông không muốn để cho ai bồng ẵm, kè và đỡ ông thôi cũng bị ông la.

Tất cả đồ vật trong nhà do Hoàng tử Vĩnh Giu tự tay làm, dùng hai màu vàng và đỏ, là màu của hoàng cung.

Tuy đang bệnh nặng, và một con mắt của cụ không còn nhìn được nhưng tôi thấy con mắt của cụ còn rất tinh anh. Ông nằm trên giường nhưng mắt luôn mở to để quan sát. Thấy người lạ, ông cụ thường nhìn chăm chú, nhìn thôi chứ không hỏi hay nói chuyện gì. Hai ông Bảo Cao và và Bảo Lộc cho biết: “Ông đã yếu lắm rồi nên ông mới thế, nếu không ông sẽ trò chuyện với cháu rồi!”

Sau khi uống thuốc, ông Vĩnh Giu lim dim ngủ. Hai con trai, Bảo Cao và Bảo Lộc, cùng dì Lan - vợ ông Bảo Cao, ra ngoài hành lang nói chuyện vì sợ ồn ào ông ngủ không được. Ông Bảo Cao đã đưa cho tôi xem mấy bài báo viết về cha mình, được đăng cách đây 2-3 năm và chú Bảo Cao nói: “Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng sắp đến thăm ông rồi, vài hôm nữa thôi! Ông phải được quan tâm, phải được công nhận, ông là hoàng tử, là con trai của vua Thành Thái...”

Tôi hiểu được tâm trạng của ông Bảo Cao. Vị hoàng tử tuy xuất thân là con của vua Thành Thái, là em của vua Duy Tân nhưng tuổi thơ của ông trải qua trên hòn đảo Réunion. Sau khi về Việt Nam, hoàng tử Vĩnh Giu tiếp tục bị quản thúc tại Vũng Tàu đến năm 1949 thì được đưa về Cần Thơ làm trong ngành công chánh và đi xây dựng cầu đường. Tại đây, ông tham gia tổng cuộc xe đạp miền Tây đến năm 1975. Tuy nhiên, năm 1975 ông đã bị trưng thu căn nhà ở khu chung cư Công Chánh và phải về gia đình bên vợ sống nhờ tại căn nhà 166 Phan Ðình Phùng cho đến ngày nay. Trong suốt thời gian từ năm 1975 đến nay, hoàng tử Vĩnh Giu sống rất khổ, vất vả bươn chải qua nhiều nghề khác nhau, từ mua, bán, sửa chữa xe đạp, rồi đi mua phế liệu... để nuôi bảy người con. Và suốt mấy chục năm qua, một gia đình xuất thân từ Hoàng tộc với 20 nhân khẩu phải sống chen chúc trong căn nhà cấp 4 - vài chục mét vuông, nằm trong con hẻm ở một xóm lao động nghèo như thế.

Và hiện nay, căn nhà vài chục mét vuông ấy vẫn giữ nguyên diện tích và vẫn ngần ấy nhân khẩu, các con của ông đều đã có gia đình riêng nên đã ngăn căn nhà nhỏ ấy ra làm 4 phòng. Tôi được người con thứ ba mở cửa vào tham quan căn phòng của hoàng tử Vĩnh Giu. Ðó là một căn phòng khá nhỏ, bề ngang chừng hai mét, bề dài không tới mười mét, khá ẩm thấp nhưng rất gọn gàng, ngăn nắp. Tất cả các đồ vật trong căn phòng này từ bàn, ghế, tủ, giường... đều do ông tự tay làm. Và một điều đặc biệt là tất cả đồ đạc trong nhà chỉ sơn hai màu vàng và đỏ. Theo lời của người con: “Vì ông cụ nói rằng hai màu đó là hai màu của hoàng cung!”

Hoàng tử Vĩnh Giu lưu giữ đầy đủ hình ảnh các hoàng thân, quốc thích.

Tất cả các di ảnh, di vật của gia đình đều được ông Vĩnh Giu cất giữ cẩn thận, trong đó có một bức tranh Mừng Thọ của ông Võ Văn Kiệt tặng khi đến thăm cũng được ông treo long trọng trên cửa phòng. Tôi hỏi “dì Ba,” sau chuyến thăm của ông Kiệt, sau những tác động của ông Kiệt với tỉnh Cần Thơ, có phải hoàn cảnh khó khăn của gia đình Hoàng Tử Vĩnh Giu vẫn không được quan tâm giúp đỡ gì. Nghe xong, dì Ba cũng chỉ thở dài, dì nói rằng chắc ông Kiệt thôi không còn làm thủ tướng nên nói chẳng có tác dụng gì. Cũng may khi biết ông bệnh, hình như “Ông Kiệt đã nói với ông Dũng, ông Dũng đã gọi điện xuống tỉnh nên người ta mới cho ông được nằm bệnh viện điều trị miễn phí, nếu không gia đình cũng không biết kiếm đâu ra tiền mà lo cho ông.”

Tôi ra về, trong lòng nặng trĩu, tôi luôn cầu nguyện “Chúa sẽ phù hộ cho Hoàng Tử Vĩnh Giu luôn luôn khỏe mạnh và bình an!” Tôi cũng không sao quên được căn nhà hẻm 166, nơi có những người con, người cháu của hoàng tử Vĩnh Giu, con trai vua Thành Thái, vẫn tiếp tục cuộc sống khá khổ cực với những công việc như phụ hồ, chạy xe ôm... Cuộc sống không sung sướng gì hơn so với cuộc sống của thân phụ ngày trước.

Và tôi cũng nhớ hoài những lời tâm sự chân thành của dì Lan, người con dâu thứ tư của ông Vĩnh Giu: “Từ hôm cụ bị bệnh, dì phải nghỉ đi bán nem nướng, ông nhà dì cũng nghỉ chạy xe cả hai tháng để nuôi ông! Sau khi cụ hết bệnh, chắc dì không đi bán nem nữa, dì lội không nổi nữa rồi! Xách cái lò than đi từ sáng đến chiều, lội bộ khắp các ngõ hẻm, bán không có lời mà thịt lại lên giá... Chắc dì đi kiếm chỗ nào cần mướn người giúp việc, dì sẽ ở đợ cho nhà người ta chắc sẽ đỡ hơn!”
st