TẾT ÔNG CÔNG (Sưu tầm )
         





Người Việt nam thờ nhiều vị thần tại gia như Thổ Công ,Thần Tài , Tiên Sư ,Tiền Chủ , Đức Thánh Quan ,Thần Hổ v,v...nhưng Thổ công là vị thần quan trọng nhất .Ai cũng biết câuĐất có Thổ Công , sông có Hà Bá nghĩa là tại các gia cư do Thổ Công cai quản , còn tại sông có Hà Bá .Thổ Công là vị Đệ nhất gia chi chủ trên cả mọi các vị thần khác .
Trong một năm dân ta có nhiều lễ tết , to nhất là Tết Nguyên đán .Ngoài ra còn tết mùng ba tháng ba ( bánh trôi bánh chay ) , tết mùng năm tháng năm ( giết sâu bọ ),lễ Vu Lan (rằm tháng bảy )...trong đó Tết Ông Công ngày hai ba tháng chạp là vô cùng quan trọng .
Xin sưu tầm giúp mọi người hiểu thêm về phong tục thờ cúng Thổ Công trong các gia đình Việt nam .

BÀN THỜ THỔ CÔNG

Gia đình Việt nam nào cũng thờ Thổ Công .Thổ Công là vị thần trông coi gia cư , định sự hoạ phúc cho gia đình tín chủ .Nhờ Thổ Công mà các hồn ma quỷ không xâm nhập quấy nhiễu những người trong gia đình .
Đã thờ phụng phải có bàn thờ .Bàn thờ Thổ Công được đặt ngay gian bên cạnh bàn thờ tổ tiên .Những gia đình không có bàn thờ gia tiên thì đặt ở gian chính giữa nhà .Bàn thờ Thổ Công đơn giản hơn bàn thờ gia tiên , gồm một chiếc hương án kê liền sát tường nhà .Trên hương án có chiếc mâm nhỏ , giống chiếc bàn đặt trên bàn thờ gia tiên , ở trên cũng có ba đài rượu có nắp đậy .Đằng sau chiêc mâm nhỏ bài vị Thổ Công được kê cao hơn , hoặc có khi thay bằng cỗ mũ gồm ba chiếc ,mũ đàn bà đặt giữa hai mũ đàn ông .Có nhà chỉ thờ một chiếc mũ .Ở gia đình túng thiếu bàn thờ Thổ Công lại càng đơn giản hơn , có khi chỉ là một chiếc bàn ,trên đó có một bình hương và một cỗ mũ .

BÀI VỊ THỔ CÔNG

Tại bàn thờ Thổ Công không phải người ta chỉ thờ một vị thần mà là ba vị thần với ba danh hiệu khác nhau .Tại bài vị người ta đề cả ba danh hiệu của ba vị thần trông coi ba việc riêng biệt :
Thổ Công trông nom việc bềp núc
Thổ Địa trong nom việc trong nhà
Thổ Kỳ trông nom việc chợ búa
Bài vị của ba vị thần lập chung và đề như sau:
Bản gia Đông trù tư mệnh Táo phủ thần quân
Bản gia Thổ Địa Long mạch tôn thần
Bản gia Ngũ phương ngũ thổ Phúc đức chính thần
Chữ Bản gia đặt lên trên vì mỗi nhà đều thay thế hàng năm vào ngày 23 tháng chạp âm lịch , tức là vào ngày lễTáo quân.Nhân dịp này người ta sửa lễ cúng ông Công rồi đốt bài vị cũ để thay bài vị mới .
Cũng có nhà thay vì bài vị trên , bài vị Thổ Công được viết thu gọn như sau :ĐỊNH PHÚC TÁO QUÂN tức là ông vua Táo định phúc đức cho gia đình .Phúc đức này do sự ăn ở của gia chủ .
Táo quân được tôn là Đệ nhất gia chi chủ nghĩa là vị chủ thứ nhất tại một nhà .Chính vì vậy mỗi khi trong nhà muốn cúng lễ đều phải cúng Táo quân trước và xin phép để những vị được cúng có thể tới phối hưởng .
Hai bên bài vị thường có một câu đối như sau :
Hữu đức năng ty hoả
Vô tư khả đạt thiên
Nghĩa là :
Có đức trong coi việc lửa
Vô tư có thể lên trời
Sự thu gọn bài vị trong bốn chữ ĐỊNH PHÚC TÁO QUÂN rất đúng, vì Táo quân gồm cả ba vị Thổ Công , Thổ Địa và Thổ Kỳ .

MŨ THỔ CÔNG

Mũ Thổ Công có thể là một cỗ ba chiếc , một đàn bà và hai đàn ông , hoặc có thể chỉ là một chiếc đàn ông .Mũ đàn ông có hai cánh chuồn vuốt lên , còn mũ đàn bà không có hai cánh chuồn đó .
Khi người ta thờ một cỗ mũ ba chiếc là người ta thờ đủ mũ dành cho cả ba vị thần , còn trong trường hợp thờ một mũ , đó là mũ Thổ Công .Cỗ mũ hoặc chiếc mũ được đặt trên chiếc bệ bằng giấy .Dưới mỗi chiếc mũ thường kê một vài trăm vàng thoi .
Mũ , áo và hia Thổ Công mỗi năm một màu , màu này ăn theo với ngũ hành : mỗi năm có một hành riêng và mỗi hành lại có một màu khác .Ngũ hành là : Kim , Mộc , Thuỷ , Hoả , Thổ .
Năm nào hành Kim thì mũ màu vàng .
Năm nào hành Mộc thì mũ màu trắng .
Năm nào hành Thuỷ thì mũ màu xanh .
Năm nào hành Hoả thì mũ màu đỏ .
Năm nào hành Thổ thì mũ màu đen .
Như năm nay Mậu Tý thì ngũ hành là Hoả nên mũ Thổ Công có màu đỏ .Cũng như bài vị Thổ Công , hàng năm mũ cũng được đem hoả thiêu vào ngày Tết Táo quân và được thay thế bằng một cỗ mũ (hoặc chiếc mũ )và cũng chỉ thờ đến 23 tháng chạp sang năm .

SỰ TÍCH TÁO QUÂN

Người ta tin rằng ngày 23 tháng chạp thì Thổ Công lên chầu trời để tấu trình mọi việc dưới trần gian .
Thổ Công là Thần Đất và cũng là Thần Bếp núc .Người Trung quốc lập bàn thờ Táo quân sát đất và khi cúng thì rót rượu xuống sàn nhà .
Người Việt nam thì cho Táo quân là Vua bếp và sự tích Táo quân thì khác hẳn .Vua bếp có ba ngôi gồm ba vị thần linh như đã nói ở trên .Sự tích Vua bếp như sau :
Ngày xưa có hai vợ chồng , chồng tên là Trọng Cao còn vợ là Thị Nhi .Hai người lấy nhau đã lâu mà không có con nên buồn phiền thường hay cãi nhau .Một hôm Trọng Cao đánh vợ , Thị Nhi tức quá bỏ nhà ra đi .Nàng gặp một chàng trai tên là Phạm Lang và hai người thành vợ thành chồng .Khi Trọng Cao hối hận liền đi khắp nơi tìm vợ .Hết tiền phải hành khất qua ngày .
Một lần vào nhà kia ăn xin thì gặp Thị Nhi .Hai người vẫn quyến luyến nhau và Thị Nhi rất hối hận đã lấy Phạm Lang .Sợ chồng mới về bắt gặp nàng bảo chồng cũ trốn tạm vào đống rơm chờ nàng lo liệu .Khi Phạm Lang về chợt nhớ ngày mai cần tro bón ruộng bèn châm lửa đốt rơm .Trọng Cao vì mệt nên ngủ say còn Thị Nhi thì cũng đã ngon giấc nên Trọng Cao bị chết cháy .Khi Thị Nhi chạy ra thấy chồng cũ đã chết thương quá cũng nhảy vào đống rơm đang cháy .Còn Phạm Lang thấy vợ chết cũng nhảy vào lửa chết nốt .Thượng đế thấy ba người có nghĩa liền phong làm Táo quân nhưng mỗi người giữ mỗi việc .
Phạm Lang là Thổ Công trông nom việc trong bếp
Trọng Cao là Thổ Địa trông coi việc trong nhà .
Thị Nhi là Thổ Kỳ trông nom việc chợ búa .

CÚNG THỔ CÔNG

Những ngày lễ tết , sóc vọng ,cúng gia tiên đều cúng Thổ Công trước .Tuỳ gia chủ , có thể cúng chay hay mặn .
Ngày sóc vọng tức ngày mùng một và ngày rằm âm lịch người ta cúng chay .Đồ lễ chỉ gồm tiền vàng , trầu nước , hoa quả .Trong ngày giỗ tết trong nhà làm cỗ thì cúng đồ mặn .Ngoài ra trong mọi trường hợp làm lễ cáo gia tiên đều cúng Thổ Công và khấn cầu sự phù hộ của Thổ Công như cầu khấn gia tiên vậy .
Nói là cúng Thổ Công nhưng khi cúng phải khấn đủ ba vị thần linh ghi trong bài vị , tức là :
Đông trù tư mệnh Táo phủ thần quân
Thổ địa Long mạch tôn thần
Ngũ phương ngũ thổ Phúc đức chính thần

TẾT ÔNG CÔNG

Lễ cúng Thổ Công quan trọng nhất trong năm là Tết Ông Công vào ngày 23 tháng chạp âm lịch .
Theo tín ngưỡng ngày Tết Ông Công thì Thổ Công lên chầu Thượng đế để báo cáo những việc tai nghe mắt thấy ở trần gian .Thổ Công có nhiệm vụ ghi chép mọi việc tốt xấu xảy ra trong một gia đình một cách khách quan .
Ngày 23 tháng chạp sau khi cúng Ông Công , người ta hoá vàng , đồng thời hoá cả cỗ mũ năm trước gồm mũ , áo ,hia và vàng .Người ta mua tặng Ông Công một con cá chép để ông cưỡi , được phóng sinh ra sông hoặc ao sau lễ cúng .Con cá sẽ hoá rồng đưa Ông Công lên chầu Trời .Ngày nay người ta có thể thay cá chép bằng cá giấy và đem hoá sau khi cúng .
Ngày xưa người Trung quốc có tục hối lộ ông Công bằng cách khi hoá vàng đốt thêm gói kẹo để khi lên trời ông toàn tâu những lời dịu ngọt , che bớt tội lỗi đi cho .

VĂN KHẤN THỔ CÔNG

Dưới đây là một mẫu văn khấn Thổ Công ,văn khấn này chỉ cần thay tên gia chủ , địa chỉ , ngày tháng năm ...là dùng cho mọi nhà .
Duy Đại Việt Quý Mão , chính nguyệt, sơ thập ngũ thập .
Kim thần tín chủ Cao Văn Mễ toàn gia cư trú tại Tân Sơn nhì xã , Tân Bình quận , Gia Định tỉnh , khế thủ , đốn thủ bách bái .
Cẩn dĩ phù lưu thanh chước , kim ngân , hương đăng ,hoa quả , mâm bàn cụ vật , thứ phẩm chi nghi ,cảm kièn cáo vu .
Cung thỉnh
Bản gia Thổ Công Đông trù tư mệnh Táo phủ thần quân vị tiền ,
Bản địa Thổ địa thần kỳ vị tiền,
Ngũ phương ngũ thổ Phúc đức chính thần vị tiền
Lai lâm chứng giám
Ủng hộ gia chủ tự lão chí ấu bình an hạnh phúc vô bệnh vô tật .
Thượng hưởng .
Lược dịch :
Nước Đại Việt , năm Quý Mão , tháng giêng ngày rằm .
Tín chủ là Cao Văn Mễ , toàn gia cư trú tạ xã Tân Sơn nhì , quận Tân Bình , tỉnh Gia Định
, trăm bái .
Kính cẩn dâng lên rượu nước , bạc vàng đèn hương , hoa quả , cỗ bàn phẩm vật cùng mọi đồ lễ .
Cùng mời :
Bản gia Thổ Công tại vị ở trước
Thổ Địa tại vị ở trước
Thổ Kỳ tại vị ở trước
Giáng lâm chứng giám,
Cầu xin phù hộ gia chủ từ già đến trẻ hạnh phúc bình an , không bệnh tật .
Thượng hưởng