Một vài sưu tầm về truyền thuyết CHỬ ĐỒNG TỬ(P.1)
         




Trước đền thờ Chử Đồng Tử



Truyền thuyết là điểm khởi đầu văn hoá của mỗi dân tộc .Nó phản ánh đời sống tinh thần của dân tộc đó .Thí dụ dân tộc Nga tự hào về truyền thuyết Tình yêu và Thượng đế , khẳng định tình yêu đã thắng Thượng đế .
Dân tộc Việt nam có sáu truyền thuyết tiêu biểu về thời các vua Hùng dựng nước , trong đó truyền thuyết Chử Đồng Tử có vị trí đặc biệt .Chỉ riêng có truyền thuyết này đề cập chủ yếu đến vấn đề Tình yêu được đặt ra trong mối quan hệ nam và nữ , chồng và vợ , vua với tôi , người với người , đó là những mối quan hệ tình cảm có ý nghĩa đạo đức .Thiên tình sử này đã được đưa vào quốc sử .Trong "Việt nam Quốc sử diễn ca" Lê Văn Hưu đã ghi lại chuyện tình kỳ diệu này :
Tiên Dung gặp buổi đi chơi
Gió đưa đài các buồm xuôi Nhị Hà
Chử Đồng Tử ẩn dưới bình sa
Hay đâu gặp gỡ lại là túc duyên
Thừa hương nàng mới dừng thuyền
Vây màn tắm gội ở liền bên sông
Người thục nữ kẻ tiên đồng
Tình cờ ai biết vợ chồng duyên ưa
Như nhiều truyền thuyết dân gian khác , thiên tình sử này được bảo tồn và lưu truyền miệng , qua trí nhớ của nhân dân nhiều nơi nhiều thời nên có nhiều biến thể , dị bản .Truyền thuyết này luôn có mặt trong tinh thần người Việt ở các thời đại .Ngày 1 tháng 12 năm 1901 viên Công sứ tỉnh Hưng yên tên là A.De Miribel trong tư liệu về tỉnh Hưng yên đã viết về "Sự tích đền Đa Hoà ở phủ Khoái Châu ".
Ngoài việc được lưu truyền bằng văn xuôi , văn vần , bằng sự ghi chép thì truyền thuyết Chử Đồng Tử còn được bảo tồn trong một hệ thống am , đền thờ gồm đền thờ chính Đa Hoà và hơn bảy mươi đền thờ vọng ở các nơi mà theo truyền thuyết là có dấu tích của Chử Đồng Tử và Tiên Dung .

TRUYỀN THUYẾT CHỬ ĐỒNG TỬ HAY THIÊN TÌNH SỬ Ở BÃI TỰ NHIÊN

Hùng Duệ Vương tức là đời Hùng Vương thứ mười tám sinh được một người con gái đặt tên là Tiên Dung .Công chúa càng lớn lên càng xinh đẹp và tính tình hiền hậu , khéo léo nên được vua cha hết mực cưng chiều .Nhiều vương tôn công tử muốn được xe duyên nhưng Tiên Dung một mực khước từ .Nàng chỉ thích đi du chơi , thăm thú cảnh đẹp của núi sông rừng biển .Một hôm Tiên Dung xin cha cho dong thuyền chơi trên sông Cái xuôi về phía biển .Đó là một ngày đầu mùa hạ oi bức .Khoảng giữa trưa thì thuyền của nàng đến một bãi cát hoang vắng nổi lên ở giữa sông với những khóm lau sậy .Tiên Dung sai quây màn cho nàng tắm .Có một con chim lông xanh biếc , mỏ đỏ như son bay đến đậu trên khóm sậy hót như trêu nghịch .Nàng đưa tay vẫy chim , con chim xà xuống rồi vẫy cánh bay đi .Tiên Dung cởi xống áo bắt đầu dội nước thoả thích làm cho lớp cát bên cạnh trôi đi để lộ ra thân hình một người con trai mình trần trùng trục .Nàng bàng hoàng kêu khẽ :
- Người là ai ?
- Tôi là Chử Đồng Tử - người thanh niên trả lời với vẻ hoảng sợ .
Công chúa lại hỏi tiếp :
- Sao chàng lại ẩn giấu ở đây ?
Giọng nói dịu dàng và cái nhìn nhân hậu của công chúa khiến chàng trai điềm tĩnh lại để kể về đời mình .
Chàng là con trai ông Chử Cù Văn , người làng Chử Xá , một làng bên sông Cái .Mẹ chàng mất sớm chàng phải ở với cha , cuộc sống vô cùng lam lũ , nghèo khổ .Hai cha con chỉ có một manh khố che thân , hễ ai đi ra ngoài thì mặc khố , còn người kia ở nhà .Khi lâm bệnh sắp qua đời , người cha gọi con lại trăng trối :
- Đời cha ăn hiền ở lành , nhưng không có gì để lại cho con , chỉ có manh khố , con hãy giữ lấy mà mặc " .
Chử Đồng Tử vâng lời cho cha yên lòng , nhưng lại mặc khố cho cha khi chôn cất .Từ đấy , để tránh gặp người ,hàng ngày Chử phải đi làm từ sáng sớm , đến tối mới trở về nhà .Chàng lấy nước sông che người thay cho quần áo .
Hôm nay đang kiếm cá ngoài sông thì chàng thấy có chiếc thuyền rồng dong buồm đi tới , trên có lính cầm giáo ,tiếng đàn sáo vang rộn cả một khúc sông .Khi thấy thuyền dừng lại chàng sợ quá vội ẩn mình bên khóm sậy rồi phủ cát lên người .Chỗ ấy đúng là nơi công chúa tắm .
Nghe câu chuyện về đời chàng , công chúa cảm động rơi nước mắt , còn Chử Đồng Tử định chạy trốn .Tiên Dung nói :
- Ta và chàng gặp nhau ở đây , cùng mình trần thế này , âu là nhân duyên do Trời sắp đặt .
Nàng gọi nữ tỳ đem quần áo cho Chử mặc rồi mời chàng lên thuyền , têm trầu cánh phượng trao cho chàng và làm lễ kết hôn ngay giữa cảnh sông nước bao la .
Làm lễ cưới xong nàng cho quay thuyền về Phong Châu ra mắt vua cha .Được tin báo công chúa đã tự ý kết hôn với một kẻ nghèo hèn đến không có một mảnh khố che thân , Hùng Duệ Vương nổi giận không cho gặp .Hai người trở về quê Chử , chặt tre , cắt sậy dựng một căn nhà nhỏ bên sông , sống bằng nghề đánh cá , cấy lúa trồng ngô .Tiên Dung còn biết nghề chăn tằm dệt lụa , nàng đem truyền nghề cho dân làng .
Một năm vừa bị hạn hán làm khô cháy mùa màng lại đến bão lụt dâng làm cuốn trôi nhà cửa , chàng từ biệt vợ một mình lên thuyền ra biển .Chàng quyết đi tìm Thần Phật giúp cho mọi người được sống hạnh phúc .Đang lênh đênh trên biển Chử bị một cơn bão dữ dội làm lật thuyền dạt vào một đảo hoang bất tỉnh .Lúc tỉnh dậy chàng thấy trước mình là một ông tiên râu tóc bạc phơ , tay chống chiếc gậy trúc , đầu đội nón lá cọ .Ông tiên đã biết rõ về chàng , khen chàng là người có hiếu nghĩa rồi ban cho cây gậy trúc , cái nón lá và dạy cho chàng một câu thần chú .Đó chính là phép màu mà chàng ao ước .
Trở về Chử Đồng Tử và Tiên Dung tìm chọn một nơi đất cao , chống gậy trúc , đặt nón ngồi lên tựa vào nhau mà ngủ .Nửa đêm tỉnh dậy thấy đang nằm trên giường nạm ngọc trong một cung điện nguy nga , có đủ mọi thứ không khác một vương triều .
Năm sau ở vùng Hồng Châu xảy ra nạn dịch lớn , người chết rất nhiều.Hai vợ chồng dùng gậy khẽ đụng vào người chết làm sống lại không biết bao người .
Có kẻ xấu về kinh tâu với vua vợ chồng Tiên Dung dùng phép lạ dựng lâu đài thành quách muốn lập riêng bờ cõi .Hùng Duệ Vương sai Lạc tướng đem quân đến trị tội .Khi quân lính nhà vua kéo đến , các tướng sĩ xin ra chống giữ , Chử Đồng Tử và Tiên Dung nói rằng :
- Con mà không vâng lời cha là bất hiếu . Là bầy tôi mà chống lại vua là bất trung .Ta không muốn gây ra cảnh đau thương chết chóc ...
Nói rồi Chử Dồng Tử liền nhấc nón , nhổ gậy .Cả lâu đài lập tức biến đi .Khi binh lính của vua rút đi thì họ lại dựng lại lâu đài thành quách ở chỗ cũ .Quân của vua lại kéo đến đông hơn gấp bội .Nửa đêm quân lính hò reo tiến đánh lâu đài thì bỗng trời nổi cơn mưa to gió lớn , sấm chớp ầm ầm , vợ chồng Tiên Dung ngửa mặt lên trời rồi từ từ bay lên cùng cung điện thành quách ...
Sáng ra người ta thấy nơi lâu đài của công chúa đã biến thành một đầm nước mênh mông .Sau này người ta gọi đó là Đầm Nhất Dạ ( Một đêm)hay Đầm Dạ Trạch .Còn nơi công chúa tắm mà nên duyên kỳ ngộ người đời sau gọi là Bãi Tự Nhiên .
Nghe tin vợ chồng công chúa Tiên Dung đã " hoá " về trời , vua Hùng Duệ Vương đã thân chinh về tận nơi .Đến Đầm Nhất Dạ còn đang ngẩn ngơ hối hận thì vua thấy từ phía Tây có một đám mây hồng bay tới .Từ trên đám mây có một con hạc vẫy cánh bay xuống chỗ vua đứng , thả xuống một giải lụa hồng .Vua đưa tay đón lấy .Đó là thư của công chúa gửi vua cha , bày tỏ lòng tôn kính của vợ chồng Tiên Dung đối với vua , mong cha tha tội .
Cảm động trước tấm lòng của Chử Đồng Tử và Tiên Dung , nhà vua cho lập đền thờ hai người ở làng Đa Hoà , ngay trên Bãi Tự Nhiên để lưu lại cho hậu thế một mối tình đẹp nhất thế gian .

DỊ BẢN

Truyền thuyết về Chử Đồng Tử - Tiên Dung lưu truyền bằng nhiều dị bản .
Dưới đây là dị bản được lưu truyền rộng rãi ở mấy tỉnh bao quanh di tích mà người dân Đa Hoà coi như bản chính .
Ở đền chính Đa Hoà thờ tượng Chử Đồng Tử và hai vợ là Tiên Dung ( bên tả ) và Nàng Nguyễn ( bên hữu ).
Dị bản ngoài phần kể như trên còn thêm một phần sau :
Ở Nam Thôn ( thuộc xã Đông Tảo ) có một nguời con gái được cha truyền cho nghề chữa bệnh bằng thuốc cây nhà lá vườn rất giỏi .Người ta không biết tên chỉ biết nàng họ Nguyễn nên gọi là Nàng Nguyễn .Nàng Nguyễn kính trọng vợ chồng Chử Đồng Tử nhưng có ý chê hai người chỉ biết cứu được người chết sống lại , còn người ốm phải chịu cảnh khổ sở thì không giúp họ được .
Chử Đồng Tử và vợ nghe tiếng Nàng Nguyễn vẫn mong có dịp gặp mặt .Một hôm đang cưỡi ngựa trên đường đi cứu người chết do dịch đi qua Nam Thôn họ gặp một cô thợ cấy xinh đẹp , mắt liếc miệng cười với vợ chồng Chử , Chử vội đọc câu đối :
Cô thợ cấy thoăn thoắt như người nhặt hoa .
Cô thợ cấy liền đáp ngay :
Cậu cưỡi ngựa rườm rà như hoa mới nở
Tiên Dung biết cô thợ cấy là người tài sắc liền mời lên ngựa đón về làm hữu cho chồng .Đó chính là Nàng Nguyễn .Chử Đồng Tử cùng hai vợ đi chữa bệnh làm phúc cho rất nhiều người .Được tin vua Hùng ở Phong Châu lâm bệnh chữa mãi không khỏi , Nàng Nguyễn liền về kinh đô chỉ cho vua uống một bát thuốc là khỏi liền .Vua ban thưởng nhưng nàng không nhận .
Sau này biết đó là Nàng Nguyễn thay mặt Tiên Dung và Chử Đồng Tử về chữa bệnh , vua Hùng xuống chiếu phong cho nàng là "Mẫu y thiên hạ " (Mẹ nghề y trong thiên hạ )và "Tây Sa Công chúa" (Công chúa của nước Phật ).Nhờ có Nàng Nguyễn chữa khỏi bệnh cho vua Hùng mà tình cha con của vua và Công chúa Tiên Dung được nối lại .