Tào Tháo - gian hùng đáng yêu ?
         


Nói về Tam Quốc, không thể không nói đến Tào Tháo, vì Tam Quốc chính là Ngụy Thục Ngô, mà vị Hoàng đế khai quốc của nhà Ngụy trên thực tế chính là Tào Tháo. Đương nhiên trong thời gian tại vị Tào Tháo không hề xưng đế, sau khi Tào Tháo chết, con ông ta là Tào Phi mới xưng đế, truy phong Tào Tháo là Ngụy Vũ Đế, nhưng có thể khẳng định Tào Tháo chính là người khai sáng trên thực tế của nhà Ngụy.

Danh tiếng Tào Tháo trên lịch sử không tốt đẹp lắm, người khách khí gọi ông ta là gian hùng, không khách khí thì gọi ông ta là gian tặc nhưng Lỗ Tấn tiên sinh thì nói, “Tào Tháo kỳ thực có một con người có tính cách riêng, chí ít cũng là một anh hùng. Tôi tuy không cùng một đảng với Tào Tháo nhưng rất bái phục ông ta”. Có thể nói, từ thời cận đại trở lại đây Lỗ Tấn chính là người đầu tiên lật lại bản án của Tào Tháo. Như thế luôn luôn có ba cách bình giá đối với Tào Tháo: Anh hùng, gian hùng, gian tặc. Như vậy cách bình giá nào là chính xác?

Nhưng khi chúng tôi đi làm rõ hình tượng lịch sử của Tào Tháo, chúng tôi đã phát hiện ra một vấn đề chính là hình tượng lịch sử cũng không mấy rõ ràng. Ví dụ, dân gian đều nói Tào Tháo là gian, rất nhiều người không thích Tào Tháo. Tô Đông Pha từng nói, vào thời Bắc Tống, trong dân gian có rất nhiều người kể chuyện lịch sử, chính là những người kể lại sách, khi kể Tam Quốc, nói đến thất bại của Lưu Bị, mọi người nghe đều chảy nước mắt khóc thương, khi nói thất bại của Tào Tháo, mọi người đều vỗ tay vui mừng. Như thế chứng tỏ, chí ít, vào thời Bắc Tống Tào Tháo là một người không được yêu thích. Vì sao Tào Tháo lại không được người ta thích? Ông ta làm những việc mà người dân không thích? Điều này không nằm ngoài ba điều kiện sau:

Một là, con người Tào Tháo vốn gian trá. Nhưng mà điều này không tính vì rằng việc dụng binh không quản gian trá, những người đánh trận nói chung đều cần gian trá, nhưng mà anh nói đối thủ của anh thì nói là gian trá xảo quyệt, nói về mình thì nói là túc trí đa mưu, thực tế chỉ có thể nói, việc dụng binh không quản gian trá.

Thứ hai, là nói ông ta soán ngôi nhà Hán. Việc này với chúng ta không quan hệ gì, Hoàng đế của vương triều này vì sao nhất định phải mang họ Lưu, vì sao không thể mang họ Tào? Nói rằng họ Tào thay họ Lưu chính là gian thì rõ ràng là không ổn.

Điều khiến dân gian không vừa lòng nhất đối với Tào Tháo chính là câu nói: “Thà ta phụ người thiên hạ chứ không thể để người thiên hạ phụ ta”. Vì một người khẳng định tự mình có lỗi với tất cả con người trong thiên hạ cũng không để cho người trong thiên hạ làm việc có lỗi với mình, con người này thật là quá xấu, vì thế những người dân thường rất ghét Tào Tháo.

Chúng tôi muốn làm rõ sự việc này là thật hay là không thật. Nếu như đó không phải là sự thật thì đây há chẳng phải là một án oan hay sao? Nếu như là án oan, chúng ta há chẳng phải là nên sửa lại án cho Tào Tháo hay sao? Thế nhưng việc này những ghi chép trên sử sách lại khá mâu thuẫn.

Trên đại thể là câu chuyện như thế này: Tào Tháo vì bị Đổng Trác hãm hại, Tào Tháo từ kinh thành thoát thân, chạy qua một người bạn cũ của gia đình, tên người bạn cũ này là Lã Bá Sa. Lúc Tào Tháo đến nhà Lã Bá Sa, Lã Bá Sa không ở nhà, vì thế mới phát sinh thảm án Tào Tháo giết toàn bộ gia đình Lã Bá Sa.

Câu chuyện này có ba dị bản: Bản thứ nhất nói rằng Lã Bá Sa không có ở nhà, con Lã Bá Sa và những người khách trong nhà thấy Tào Tháo mang theo rất nhiều tiền nên nổi tà tâm muốn cướp đoạt của Tào Tháo vì thế dắt ngựa của Tháo đi. Lúc đó Tào Tháo tỉnh dậy rút kiếm giết những người này. Đây gọi là phòng vệ chính đáng. Câu chuyện này được ghi chép trong cuốn sử nào? Chính là “Ngụy thư”. Ngụy thư chính là cuốn sách sử của người nước Ngụy của Tào Tháo viết vì thế cũng không nhất định có thể tin tưởng được, bởi vì Tào Tháo là thái tổ của họ, vì thế rất có khả năng họ muốn dàn xếp một màn kịch cho Tào Tháo. Điều này cũng rất khó có thể nói được.

Ghi chép thứ hai nói, Tào Tháo ở trong nhà của Lã Bá Sa nghe thấy tiếng con của Lã Bá Sa chuẩn bị nồi niêu, có tiếng động, Tào Tháo lại là tội phạm bị Đổng Trác phát lệnh truy nã, Tháo nghi hoặc, “nghi nó hại mình”, liền giết cả nhà Lã Bá Sa. Việc này gọi là ngộ sát.

Dị bản thứ ba cũng không khác nhiều lắm, cũng nói Tào Tháo nghi ngờ những người trong nhà Lã Bá Sa muốn hại mình, sau đó đã giết toàn bộ gia đình ông ta. Giết người xong, Tào Tháo còn thê lương mà nói rằng: “Thà ta phụ người chứ đừng để người phụ ta”. Xem xét tình huống thứ ba này có thể tin rằng Tào Tháo ngộ sát gia đình Lã Bá Sa, cũng nói câu nói đó, xem xem đây là cảnh tượng ra sao. Là Tào Tháo nghi ngờ những người này muốn hại mình, đương nhiên sự nghi ngờ ở đây có phần quá đáng, sau đó đã giết cả gia đình Lã Bá Sa. Giết người xong mới biết là mình ngộ sát, rồi mới thê lương mà nói câu nói đó.

Hai chữ “thê lương” ở đây là rất quan trọng. Chính là giết nhầm người, sau đó, ông ta cũng cảm thấy rất buồn, tự an ủi mình, được rồi được rồi, thà rằng ta phụ lòng người khác, chứ không thể để người khác phụ lòng ta được. Chúng ta thử quan sát và thể nghiệm hoàn cảnh này một chút, câu nói mà Tào Tháo nói chính là một cách để an ủi chính mình, tự biện giải cho chính mình, vì thế đã miễn cưỡng tự bào chữa cho hành vi sai lầm của mình. Đến “Tam Quốc diễn nghĩa” Tào Tháo biến thành một kẻ cực kỳ tàn ác, tác giả tiểu thuyết này đã thêm vào phía trước câu nói “Thà ta phụ người chứ không để người phụ ta” hai chữ “thiên hạ”.

Đây là điểm bất đồng lớn nhất. Khi đó, Tào Tháo nói câu nói này chỉ là từ việc mà bàn việc, tuy ta là sai, ta giết nhầm người, ta có lỗi với người, hiện tại ta cũng không có cách nào, hiện tại ta cũng không còn đường nào khác, cũng chỉ đành để ta có lỗi người chứ không để người có lỗi với ta. Ở đây nên nói là Tào Tháo vẫn còn một phần thiện ý ở bên trong, nhưng đến Tam Quốc diễn nghĩa biến thành một câu nói rất cường bạo, nói ta có lỗi với người thiên hạ chứ không thể để người thiên hạ có lỗi với ta, như thế thì thật là một tên đại gian tặc.

Vì thế nói Tào Tháo có chỗ gian hiểm độc địa thì thật là có điểm đáng nghi. Nhưng cho dù như thế, trong bình Tam Quốc diễn nghĩa của Mao Tôn Cương vẫn nói những câu như vậy, Mao Tôn Cương nói gì, ông ta nói: “Đó là chỗ Mạnh Đức (tức Tào Tháo) khác với người khác”. Ông ta nói, cho dù là như vậy thì cũng là chỗ Tào Tháo không giống với người bình thường, là chỗ vượt qua chúng ta! Ông ta nói vì sao? Ông nói nếu như là người khác, chắc chắn sẽ nói, thà rằng người trong thiên hạ đều có lỗi với ta chứ không để ta có lỗi với người trong thiên hạ. Ông nói nếu đổi là người khác đều sẽ nói như vậy nhưng thực tế thì sao? Trên thực tế, họ đều làm như Tào Tháo, nhưng chỉ có Tào Tháo mới thẳng thắn nói ra câu nói này. Mao Tôn Cương cũng cho rằng, Tào Tháo tuy gian trá nhưng trong gian trá vẫn có chỗ chân thành, thẳng thắn, chí ít ông ta cũng dám nói ra câu nói gian trá, ông ta là một tiểu nhân chân chính, không phải ngụy quân tử. Vì thế Mao nói rằng đây chính là chỗ Tào Tháo vượt qua những người khác, bởi vì trên thế giới này ngụy quân tử thực tế là rất nhiều.

Trong gian trá có sự chân thành, đó chính là một đặc trưng tính cách của Tào Tháo. Tào Tháo là một người gian trá, điều này không thể phủ nhận nhưng ông ta cũng có mặt thẳng thắn và chân thành. Chúng ta hay xem điểm mẫu thuẫn này trong tính cách của Tào Tháo.

Đầu tiên hãy nói về sự gian trá của Tào Tháo, một ví dụ thể hiện rõ nhất sự gian trá của Tào Tháo chính là sự việc phát sinh trong cuộc chiến với Viên Thiệu. Chúng ta biết rằng trong thời kỳ Tam Quốc có ba chiến dịch lớn, thứ nhất chính là cuộc chiến Quan Độ giữa Tào Tháo và Viên Thiệu (Quan Độ chi chiến), thứ hai là cuộc chiến Xích Bích giữa Tào Tôn (Xích Bích chi chiến), thứ ba là cuộc chiến Di Lăng giữa Tôn Lưu. Sau cuộc chiến Quan Độ chính thức xác lập địa vị lịch sử của mình. Trận chiến này vô cùng gian khổ, vô cùng gay go. Khi đó, hai bên đối đầu chưa ngã ngũ mà lương thực quân Tào đã không còn nhiều.

Chúng ta đều biết đánh trận dựa vào cái gì? Trừ dũng khí, vũ khí và thực lực, trọng yếu nhất vẫn là lương thực, vì thế mới nói, “binh mã chưa động, lương thảo đã phải đi trước”, không có lương thực một trận cũng không thể đánh nổi. Thực tế Tào Tháo lúc này đã sắp hết lương thực, ngay một lúc không thể có thêm ngay được. Lức này trong doanh trại của quân Viên Thiệu có một mưu sĩ gọi là Hứa Du đột nhiên đến đầu quân cho Tào Tháo, Tào Tháo nghe tin này rất vui mừng, “Tiển túc nhi xuất”. Thế nào gọi là “tiển túc”? Chính là chân trần mà chạy ra. Khi đó Tào Tháo để chân trần mà chạy ra đón Hứa Du là vì nguyên nhân gì, ý nghĩa gì. Ở đây có hai loại khả năng:

Một khả năng là không kịp mang giày, có thể là đang rửa chân hay làm gì đó vừa nghe thấy Hứa Du tới là để chân đất chạy ra ngoài, rất vui mừng. Khả năng thứ hai là biểu thị sự tôn trọng vì lễ nghĩa thời cổ chân trần chính là bày tỏ sự tôn kính. Chung ta đều biết Tào Tháo sau khi có địa vị cao, Hán Hiến đế ban cho Tào Tháo một đãi ngộ đặc biệt gọi là được đeo kiếm và đi giày vào điện chầu gọi là “kiếm lữ thượng điện”. Kiếm ở đấy là đeo kiếm, anh có thể đeo kiếm đi gặp Hoàng Đế, lữ chính là mang giày, điều chứng tỏ rằng người bình thường không thể mang giày khi đi gặp Hoàng đế. Vậy có thể đeo tất không? Còn phải xem địa vị của anh ra sao. Địa vị cao có thể “Vát nhi đăng tịch”, đeo tất mà lên chỗ ngồi, nếu địa vị thấp một chút chắc chắn là phải đi chân trần. Vì thế đi chân đất có thể là thể hiện sự kính trọng.

Sau khi Tào Tháo chân đất mà chạy ra ngoài rồi thế nào? Vỗ tay mà cười, xoa tay mà cười, nói rằng ai ya ya ya, Tử Viễn ông đã đến rồi, “ngô sự tề hỹ”, việc của ta thế là sẽ thuận lợi rồi. Sau đó mời Hứa Du vào trong doanh trại ngồi. Hứa Du hỏi, nói, Tào công, tình hình của ông thế nào, “quân lương còn được bao nhiêu”? Tào Tháo nói khà khà khà, quân lương của tôi vẫn còn đủ, đủ dùng cho một năm. Hứa Du nói, cho ông thêm một cơ hội. Tào Tháo nói, ai ya, thật ngại quá, vừa rồi là nói đùa thôi, nói thật với ông, chỉ còn đủ một tháng thôi. Sau đó Tào Tháo nói một câu mà Lưu Bang rất thích nói, “vi chi nại hà?”, làm thế nào đây? Hứa Du nói: “Công cô quân độc thủ, ngoại vô cứu viện, nhi lương cốc dĩ tận, thử nguy cơ chi nhật tử dã”, nói rằng, ông mang một đám quân, đơn độc tấn công, lương thảo đã hết rồi, điều này là rất nguy hiểm, làm thế nào ư? Tôi nói cho ông biết, tại tất cả các nơi Viên Thiệu tàng trữ lương thực, có chỗ nào ông có thể qua được thì nhanh chóng phái khinh binh đến nơi đó đốt hết lương thảo, không quá ba ngày, quân của Viên Thiệu tất sẽ loạn.

Tào Tháo nói rất hay, sau đó tự mình dẫn năm ngàn kỵ binh, ngay trong đêm đó đi tắt qua đường nhỏ, mặc trang phục của quân Viên Thiệu, gặp phải quân canh trên đường thì nói rằng Viên Thiệu sai chúng tôi đi làm việc này việc này, cứ thế đi vào quân doanh của quân Viên Thiệu. Doanh trại quân Viên Thiệu vừa nhìn thấy quân Tào đốt lương thực, đương nhiên cũng liều chết chiến đấu, khi đó tình hình rất căng thẳng. Quân tả hữu của Tào Tháo chạy lại nói, Tào công, địch quân đến rồi. Tào Tháo nói, sợ cái gì? Quân địch đến ngay sau lưng ta hãy nói câu này, tấn công. Sau đó đã đốt toàn bộ lương thảo của quân Viên Thiệu, từ đó mà thay đổi hoàn toàn thế cục hai bên.

Có thể nói trong tính cách của con người Tào Tháo có một mặt gian trá, nhưng tôi cảm thấy loại gian trá này trên một ý nghĩa nào đó cũng là do bị ép buộc mà ra. Trong một hoàn cảnh hiểm ác như thế, nếu như mọi việc đều nói thực thì còn có thể đủ để thắng quân địch hay không? Ông ta không thể không nói dối rồi sau đó biến thành một thói quen nói dối.

Trong cuộc chiến giữa Tào Tháo và Trương Tú, con cả của Tào Tháo là Tào Ngang hy sinh trong cuộc chiến, vợ cả của Tào Tháo là Đinh Phu nhân vì quá đau lòng mà chết đi sống lại. Vì Đinh phu nhân là vợ cả của Tào Tháo nhưng lại không có khả năng sinh nở. Người thiếp của Tào Tháo sinh ra người con cả của Tào Tháo, chính là Tào Ngang, sau khi sinh ra Tào Ngang thì người thiếp này qua đời, Tào Tháo đã đem Tào Ngang cho Đinh phu nhân nuôi dưỡng. Đinh phu nhân coi đứa con này như con của chính mình, tình cảm rất sâu nặng.

Tào Tháo bị bại trong trận chiến này là vì khi đó ông ta vội đắc ý vong hình. Trong cuộc chiến tranh với Trương Tú ông ta chưa đánh thì Trương Tú đã vội đầu hàng. Đầu hàng xong, Tào Tháo không chỉ thâu nhận quân đội của Trương Tú mà còn thâu nhận luôn cả thím của Trương Tú. Thím của Trương Tú là một mỹ nữ. Con người Tào Tháo lại rất hiếu sắc, đi đến bất cứ nơi nào ông ta cũng nạp mỹ nữ vì thế mới thâu nạp thím của Trương Tú. Trương Tú bị mất thể diện, lại thêm các nguyên nhân khác đã khiến Trương Tú phản bội lại Tào Tháo, bất ngờ đột kích quân Tào.

Trong cuộc chiến này, Tào Ngang chết, cháu của Tào Tháo là Thảo An Dân cũng mất mạng, còn mất cả một vị tướng yêu của Tháo là Điển Vi. Đinh phu nhân vì mất con mà không chịu, khóc lóc ầm ĩ đòi Tào Tháo trả con, “Ông trả lại con của tôi! Ông đem con của tôi vứt ở nơi nào rồi! Mà cái thứ nhà ông, từ sáng đến tối chỉ như thứ đàn bà, làm hại con của tôi chết mất rồi, không thể tin được”. Tào Tháo thấy phiền, cút, về nhà của bà đi. Đi thì đi mà, tôi về nhà mẹ đẻ, không sống cùng ông nữa, thế là Đinh phu nhân về nhà mẹ đẻ.

Qua nửa năm sau, khoảng chừng vài tháng sau, Tào Tháo cảm thấy hối hận, sau đó tự mình đánh xe đến nhà mẹ đẻ Đinh phu nhân muốn đón Đinh phu nhân quay về. Việc này đối với chúng ta ngày nay là việc hết sức bình thường. Hai bên cãi nhau, vợ giận về nhà mẹ để, như thế chẳng phải chồng mang bộ mặt cười cười, nói vài câu dễ nghe thì có thể đón vợ về nhà rồi. Tào Tháo thì làm điều này không dễ chút nào. Thử nghĩ đến tính cách Diêm Vương của Tào Tháo, thế mà ông ta cũng làm như thế, cũng đi đón Đinh phu nhân.

Đinh phu nhân ở nhà làm gì? Dệt vải. Tào Tháo đến mà bà vẫn không đứng dậy đón tiếp, cũng không quan tâm, Tào Tháo cảm thấy rất khó nói, ngập ngừng tiến lại: Dệt vải à?... Đừng dệt nữa, cùng ta về nhà. … Tào Thào liền bước lại, dùng tay đặt lên lưng Đinh phu nhân: Ây, đừng có trẻ con nữa, bảo bối, cùng ta về nhà được không? Chúng ta cùng ngồi xe về nhà được không? Nên nhớ động tác này là rất quan trọng. Động tác “phủ kỳ bối” (xoa lên lưng) là một động tác biểu hiện tình yêu của nam giới đối với nữ giới. Đinh phu nhân tiếp tục, “xoẹt xoẹt”… “xoẹt xoẹt”. Tào Tháo cảm thấy rất mất hứng: Bà không về hả? Không về thì ta đi đây? “Xoẹt xoẹt”… “xoẹt xoẹt”.

Tào Tháo đi đi ra ngoài, đi đến cửa thì quay đầu lại một lần: Đừng thế nữa, cùng ta về nhà được không? “Xoẹt xoẹt”… “xoẹt xoẹt”…. Ây, xem ra duyên phận vợ chồng của chúng ta đã hết rồi, đành vậy. Sau đó Tháo tìm phụ thân của Đinh phu nhân, nói: Nhạc phụ đại nhân, là ta có lỗi với con gái của ngài , nhưng cô ấy khong chịu cùng ta quay về. Như thế này vậy, cô ấy vẫn còn trẻ, đừng bắt cô ấy ở vậy, ngài hãy gả cô ấy đi, cho cô ấy cải giá.

Thử tưởng tượng một con người tính cách Diêm Vương, lòng dạ sắt đá như Tào Tháo mà làm được đến nước ấy quả thật là không dễ chút nào, nó chứng minh rằng ông ta rất trọng tình nghĩa. Đương nhiên, cuối cùng cha của Đinh phu nhân vẫn không dám gả Đinh phu nhân đi, Đinh phu nhân không cải giá, đến cuối cùng cũng không cải giá. Có lẽ nhạc phụ của Tào Tháo cũng không dám gả mà Đinh phu nhân cũng không muốn cải giá, cũng không có ai dám lấy. Thử hỏi ai dám lấy vợ trước của Diêm Vương? Chẳng phải là tự tìm rắc rối cho mình sao?

Việc này Tào Tháo vẫn cánh cánh trong lòng, khi Tào Tháo lâm chung đã nói một câu như thế này. Cuộc đời ta việc tốt cũng làm qua, việc xấu cũng đã làm qua, có thành công cũng có thất bại. Khi ta không còn nữa, chỉ có một việc, khi ta xuống lòng đất rồi, đến Cửu tuyền rồi, Tử Hưu - tên tự của Tào Ngang, nói Tử Hưu nếu như khóc lóc đòi ta trả mẹ, ta thật không biết trả lời làm sao. Thử nghĩ Tào Tháo cả đợi phạm bao nhiêu sai lầm, nhưng ông ta tự nhận việc sai lầm lớn nhất trong đời chính là việc này, chính là làm cho vợ của mình giận mà bỏ đi! Điều này nói rõ Tào Tháo là một người đa tình, là một người trọng tình cảm. Đó chính là sự ôn hòa tình nghĩa của Tháo.

Nhưng nếu như bạn cho rằng Tào Tháo rất dịu dàng, ôn hòa thì bạn sai rồi. Tào Tháo là người rất tàn độc, có thể nói là trở mặt là không quen biết người nữa rồi. Ví dụ như ở trên nói đến Hứa Du. Hứa Du đến đầu hàng quân Tào đã tạo nên một tác dụng quan trọng. vì thế Hứa Du rất lấy làm đắc ý. Hứa Du thường nói với Tháo, ây, A Man… (tên mụ của Tào Tháo). Ông ta không gọi những gì là Tào công, Minh công hoặc là Thừa tướng mà dùng tên mụ để gọi. Tào Tháo có hai tên mụ, một là Cát Lợi, một gọi là A Man, Hứa Du gọi ông tên mụ của ông ta: A Man à, nếu như không có Hứa Du này, ông khó mà có được ngày hôm nay à! Tào Tháo chỉ cười nói, à, đúng đúng đúng, Hứa tiên sinh nói rất đúng, nếu như không có ông giúp đỡ ta chắc chắn không có được ngày hôm nay.

Nhưng mà Hứa Du không ngừng nói. Điều này là rất đáng ghét, đúng không? Chẳng khác bạn tặng tôi một cái áo, tôi mặc lên rất đẹp, tôi đương nhiên rất vui mừng. Nhưng mỗi lần tôi mặc chiếc áo đó là bạn lại xuất hiện đứng trước nói với mọi người, ây, mọi người nhìn xem, chiếc áo của anh ta là do tôi tặng, nếu như tôi không tặng cho anh ta chiếc áo này có lẽ anh ta không có áo mặc. Như thế tôi có thể vui được không? Huống chi ở đây là Tào Tháo? Có một lần Tào Tháo đánh hạ Nghiệp Thành, Hứa Du lại đứng trước mặt mọi người nói, mọi người xem, nếu như không có câu nói của ta, thì họ Tào các người không thể tiến vào cánh cửa này được. Tào Tháo thực là không thể nhịn hơn được nữa, giết, đem Hứa Du giết. Điều này chính là sự tàn ác của Tào Tháo.

Tào Tháo giết một người có ơn với ông ta là Hứa Du, nhưng lại bỏ qua rất nhiều việc sai trái của người khác với ông ta. Có thể nói ví dụ như một người gọi là Ngụy Chủng, vốn là một thủ hạ của Tào Tháo. Tào Tháo có một thời gian mà chúng ta đều biết là không thuận lợi, bị đẩy vào nghịch cảnh, đẩy vào khốn cùng, khi đó có rất nhiều thủ hạ phản bội Tào Tháo. Tào Tháo rất tự tin nói rằng cho họ đi, người của ta không thể đi hết được, như Ngụy Chủng, ông ấy sẽ không phản bội ta. Kết quả là, Ngụy Chủng vẫn phản bội, Ngụy Chủng cũng bỏ đi. Tào Tháo rất giận, Tào Tháo nói giỏi lắm Ngụy Chúng, ngươi cũng phản bội ta. Nêu ngươi có bản lĩnh thì chạy đến chân trời góc biển, phía bắc ngươi có bản lĩnh thì chạy sang Hung Nô, phía nam có bản lĩnh thì người chạy sang Việt Nam, còn nếu người không chạy được xa như thế thì ta nhất định bắt người lại, tuyệt đối không tha cho ngươi.

Sau đó Ngụy Chủng bị bắt làm tù binh, tất cả mọi người đều nói rằng Tào Tháo nhất định sẽ giết ông ta. Tào Tháo thì sao? Tào Tháo nghĩ một lát, được rồi, Ngụy Chủng là một nhân tài, thả ra, nên làm chức quan gì thì vẫn làm chức quan đó. Đấy là chỗ khoan dung của Tào Tháo vậy.

Tào Tháo xác thực là một người rất khoan dung. Khi Tào Thánh đánh nhau với Viên Thiệu, Viên Thiệu tìm được một văn nhân, tên gọi là Trần Lâm, thảo một thiên hịch văn. Hịch văn là gì, đó chính là bài văn phê phán đối phương. Bởi vì trong chiến tranh thời cổ đại muốn xuất quân phải có danh nghĩa, nghĩa là nếu anh muốn đánh ai thì anh phải có tên gọi, có tên gọi rồi thì đội quân của anh mới có thể gọi là đội quân chính nghĩa.

Viên Thiệu mời Trần Lâm thảo một bài hịch. Trần Lâm có nghề cầm bút, hạ bút là vạn lời, như sóng như gió mắng chửi Tào Tháo. Chửi từ đâu? Từ tổ tiên của Tào Tháo trở đi. Trên thực tại mà nói thì đây là thứ rất tồi trong văn hóa Trung Quốc. Cứ chửi người là chửi đến cha mẹ người ta, cứ chửi người là chửi đến tổ tông tám đời người ta. Động một cái là tổ tiên tám đời của anh ra sao, đây là truyền thống không tốt, Trần Lâm cũng không ngoại lệ.

Sau đó Viên Thiệu bị đánh bại, Trần Lâm bị bắt làm tù binh. Thủ hạ bắt Trần Lâm đến trước mặt Tào Tháo, Tào Tháo nói: Trần Lâm à, hai bên giao chiến, đều đưa ra hịch văn, điều này là rất bình thường, nhưng mà, người chửi ta thì cũng đành đi, ngươi chửi cha mẹ ta làm gì, cha mẹ ta làm gì đắc tội với người. Không tốt đâu! Trần Lâm nói: Xin lỗi, mũi tên đã lên cung rồi, không thể không bắn. Tào Tháo nói, hay hay hay, được rồi, được rồi, người cũng là một nhân tài, hãy để cho người làm một người cầm bút. Trần Lâm về sau trở thành người “thư kí” cho Tháo. Vì thế có thể nói Tào Tháo rất khoan dung vậy.

Nhưng mà Tào Tháo cũng là người có tâm địa báo thù rất lớn, phàm là những người đắc tội với Tháo tựa hồ không có ai không bị báo thù. Đương thời có một vị danh sĩ, gọi là Biên Nhượng. Biên Nhượng là một nhà học giả uyên thâm, cũng là một đại văn học gia văn chương rất hay và rất xem thường Tào Tháo. Bởi vì Tào Tháo xuất thân không tốt, ông của Tháo vốn là Thái giám. Nhà Đông Hán chính là bị bọn thái giám làm cho suy sụp vì thế những người có học, những người trí thức, sĩ đại phu đều rất xem thường và hận nhất chính là thái giám. Mà cha của Tào Tháo chính là con nuôi của thái giám. Tào Tháo cũng giống như là con của con nuôi thái giám nên họ xem thường.

Biên Nhượng cũng rất xem thường Tháo, rất hay nói những câu làm nhục Tào Tháo. Vì thế sau đó Tào Tháo sau khi Tào Tháo đánh dẹp vùng đất nơi Biên Nhượng ở đã không hề lưu tình đem Biên Nhượng giết. Cùng với Biên Nhượng còn một số người trí thức nữa, có người chạy được, chạy được rồi cũng không thoát được sau đó đành quay lại đầu thú. Trong đó có một người tên gọi là Hoàn Thiệu đến đầu thú với Tào Tháo, quỳ xuống cầu xin, dập đầu, đau khổ khóc lóc, cầu xin tha thứ. Tào Tháo thì sao? Kha kha kha, khóc, sợ, quỳ, cầu xin tha thứ, quỳ thì không giêt sao? Cầu xin tha thứ thì không giết? Lôi ra, giết. Sự việc này có ảnh hưởng rất xấu. Đương thời đã dẫn đến một cuộc phản loạn, Tào Tháo người làm sao có thể đối xử với người có học như vậy?

Trong đó còn có một người có tên là Trần Cung, chính là vì rời khỏi Tào Tháo sang đầu quân cho Lã Bố. Trong “Tam Quốc diễn nghĩa” nói, Trần Cung rời bỏ Tháo là vì Tào Tháo giết cả gia đình Lã Bá Sa. Không đúng, chính sử nói, Trần Cung vì việc Tháo giết Biên Nhượng, Hoàn Thiệu mà không chấp nhận được nên đã bỏ Tháo quyết tâm giúp Lã Bố đánh Tào Tháo. Sau khi Lã Bố bị đánh bại, Trần Cung bị bắt, Tào Tháo vẫn không muốn giết ông ta. Tào Tháo nói với Trần Cung chỉ cần ngươi đầu hàng thì chuyện cũ sẽ không xét đến nữa. Vì khi đó Tào Tháo cảm thấy cách làm của mình trước đây không đúng. Ông ta cảm thấy là tể tướng phải phóng khoáng, nên có một chút phong độ của của đại tướng quân, vì ông ta cũng không giết Trần Cung. Trần Cung ngược lại kiên quyết không đầu hàng. Tào Tháo cũng không còn cách nào, chỉ đành giết ông ta.

Trước khi giết Trần Cung, Tào Tháo lại hỏi một câu như thế này. Tháo nói, Công Đài à Công Đài (Trần Cung tên tự là Công Đài), ông sắp chết rồi, mẹ của ông làm thế nào? Trần Cung nói, ta nghe nói người dùng đức hiếu mà trị thiên hạ thì không sát hại cha mẹ người khác, mẹ của ta thế nào, đành nhờ vào Tào công ông coi sóc vậy. Tào Tháo nói được, Công Đài à Công Đài, sau khi ông chết vợ và con cái ông phải làm thế nào? Trần Cung nói, Ta nghe người dùng đức nhân mà trị thiên hạ không ai sát hại vợ con người ta, vợ con của ta sau này ra sao cũng nhờ Tào công ông coi sóc cho. A, Tào Tháo nói, được, thế thì tiễn ông lên đường. Sau đó Tháo bắt đầu khóc vừa khóc vừa tiễn Trần Lâm ra pháp trường. Sau đó Tào Tháo đón gia đình Trần Lâm đến phủ của mình đối đãi với người nhà Trần Cung rất tốt.

Vì thế con người Tào Tháo rất phức tạp, trở lên chúng ta đã nói đến rất nhiều phương diện nhưng vẫn chưa phải là toàn bộ tính cách của Tào Tháo, chỉ là một bộ phận trong tính cách của ông ta. Tào Tháo vừa xảo trá vừa thành thực, vừa ấm áp tình người vừa độc ác tàn nhẫn, vừa khoan dung, độ lượng lại vừa thù dai. Nếu như bạn chỉ xem một câu chuyện về Tào Tháo, chỉ nhìn một mặt của Tào Tháo thì kết luận mà bạn đưa ra chỉ giống như thầy bói xem voi, vị tất đã là toàn diện. Vì thế trong quan điểm của tôi, Tào Tháo là có thể nói là một trong những tính cách phức tạp nhất, một hình tượng đa dạng nhất trong lịch sử Trung Quốc.

Ông ta thông minh tuyệt đỉnh nhưng cũng ngu dốt vô cùng, giảo hoạt gian trá lại vừa bộc trực, chân thành, rộng rãi đại độ nhưng cũng nghi thần nghi quỷ, khoan dung độ lượng nhưng cũng hẹp hòi bụng dạ. Có thể nói là phong thái đại gia, mồm miệng tiểu nhân, khí khái của đấng anh hùng nhưng cũng có tình cảm nữ nhi thường tình, tính xấu của Diêm Vương nhưng cũng có lòng dạ Bồ Tát. Một con người như vậy, dường như trên người ông ta có rất nhiều khuôn mặt khác nhau, lúc thì đưa ra bộ mặt này, lúc thì thể hiện với chúng ta một gương mặt hoàn toàn khác.

Nhưng mà mọi người nên chú ý một điều, bất kể là khuôn mặt nào, đều là khuôn mặt của Tào Tháo, không thể nhận đó là của người khác được. Có thể thống nhất rất nhiều tính cách phực tạp như vậy lên một con người quả thật là một việc không đơn giản chút nào. Nói như vậy thể hiện điều gì? Thể hiện chính là “đại khí” của Tào Tháo. Thế nào được gọi là “đại khí”? Biển nạp trăm song, có dung nạp thì mới có thể trưởng đại được, Tào Tháo chính là một con người có khả năng dung nạp, một con người có khả năng dung nạp rất lớn, những thứ dù mâu thuẫn như thế nào khi đặt vào con người ông ta đều trở nên thống nhất.

Hơn nữa, dù Tào Tháo cả một đời gian trá, đến cuối đời vẫn quay về sự chân thực. Tào Tháo trước khi lâm chung để lại một di lệnh. Khi viết di lệnh này, thực chất chính là di chúc. Thông thường khi viết di chúc, một nhân vật lớn thường có một cách viết di chúc chung, đại khái nói rằng tôi cả đời làm được những công trạng nào, rồi cũng kiểm điểm, khiển trách bản thân mình một chút, sau đó nói tôi muốn được chôn cất ở đâu ở đâu,vv... Nhưng di chúc của Tào Tháo thì không theo cách thức thông thường đó.

Di chúc của Tào Tháo đối với cuộc đời và sự nghiệp chính trị của mình rất ít đề cập đến, ông ta chỉ nói một câu, ông ta nói, cuộc đời của ta làm rất nhiều việc, có việc đúng, có việc sai, nói chung đều là đúng, còn như sai lầm lỗi nhỏ, nổi tính xấu thì không đáng để các người noi theo. Câu nói này kết thúc thì sau đó Tào Tháo nói là những gì? Đều là lảm nhảm nói về những việc vặt trong gia đình. Ông ta nói, sau khi ta chết, hương liệu dùng cho phòng của ta, các ngươi phân phát cho nhau, không được lãng phí. Những vợ bé, những ca nữ của ta, một đời họ đã khổ sở, phục vụ ta rất tốt, làm rất đúng phận sự của mình, không được ngược đãi họ, để cho họ tiếp tục được sống trong đài Đổng Tước, không được đuổi họ đi. Những người này nhàn rỗi thì cứ để cho họ nhàn, không có việc gì làm có thể học làm gì? Có thể học đan giày cỏ, vạn nhất sau này họ Tào nhà ta phá sản, có thể cầm những đồi giày này đi bán đổi lấy cơm mà ăn.

Nói lảm nhảm một đống việc nên khi đó di chúc của Tào Tháo bị rất nhiều người xem thường, nói rằng, một vị đại anh hùng trước khi lâm chúng lại không nói được câu nào đáng gọi là “hào ngôn tráng ngữ”, cũng không nói được câu nào khích lệ những người đời sau chúng ta, “chia hương, bán dép, lưu luyến vợ con” thì còn ra thể thống gì! Ngay cả đại thi hào đời Tống, Tô Đông Pha cũng dùng tám chữ để bình giá việc này, gọi là: “bình sinh gian ngụy, tử kiến chân tình” (ý nghĩa là khi sống thì gian trá, xảo quyệt, đến khi chết mới tìm thấy chân tình), nói rằng người này một đời gian trá, giảo hoạt, đến khi chết mới lộ ra gót chân asin, cái đuôi hồ ly cuối cùng cũng lộ ra, hắn vốn là một kẻ tiểu nhân.

Mặc dù tôi rất mực tôn kính Tô Đông Pha nhưng đối với câu nói này của ông không cho rằng là điều đương nhiên đúng. Tôi cho rằng điều này hoàn toàn biểu hiện chính “đại khí” của Tào Tháo. Tôi không nói những câu to lớn, khí khái, tôi không bàn những công lao chính trị, toi cung không bàn quốc gia đại sự, tôi chỉ nói những việc nhỏ nhặt này thì các người cho tôi là người thế nào? Các người nói tôi là tiểu nhân, tôi chính là tiểu nhân thì đã làm sao? Tôi, Tào Tháo chính là Tào Tháo, tôi Tào Tháo không quan tâm đến sự bình giá của các người, tôi chính là một người như vậy. Điều này gọi là gì? “chỉ có bậc đại anh hùng mới có bản sắc, chỉ có bậc danh sĩ chân chính mới có thể tự phong lưu”, Tào Tháo có thể có một bản sắc như vậy, chứng tỏ ông ta là một bậc anh hùng, là một bậc đại anh hùng! Chẳng qua bậc anh hùng này lại rất giảo hoạt, rất gian trá, vì thế là một anh hùng gian hoạt, gọi giản đơn là “gian hùng”. Hơn nữa gian hùng này lại cũng rất đáng yêu vì thế tôi dùng 4 chữ này để đánh giá Tào Tháo: “gian hùng đáng yêu”.

Tào Tháo là một gian hùng như thế nào? Khả ái như thế nào? Mời mọi người xem kỳ sau sẽ rõ!

Hy Văn (dịch từ Dịch Trung Thiên phẩm Tam Quốc, Nxb Văn Nghệ Thượng Hải, 2008)